Prefabrykowane dźwigary, tradycyjne wiązary a drewniana konstrukcja dachu

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jakie są rodzaje konstrukcji dachowych w budownictwie jednorodzinnym?
• Czym są prefabrykowane konstrukcje dachowe tzw. dźwigary?
• Jakie powinno być drewno na konstrukcję dachową?
• Wskazówki do montażu więźby dachowej

Ciesielskie konstrukcje dachowe

Każdy projekt architektoniczno-budowlany zawiera szczegółowy opis konstrukcji dachu. Ewentualne zmiany w jej projekcie, takie jak inne rozstawienie czy przekrój elementów konstrukcyjnych, powinny być bezwzględnie skonsultowane z projektantem.

Rodzaje konstrukcji więźby dachowej

Typowe rodzaje układu konstrukcyjnego więźby, zwanej też ustrojem dachowym, zależą głównie od rozpiętości i kształtu dachu. W praktyce najczęściej spotyka się dwa rodzaje:

• Konstrukcja krokwiowo-jętkowa: Stosowana przy rozpiętościach do 6-8 metrów. Brak w niej podpór pośrednich, a cała konstrukcja spoczywa na belkach murłatach zakotwionych na wierzchu ścian zewnętrznych domu. Taki ustrój pozwala na swobodne zagospodarowanie przestrzeni pod dachem. Jętka spinająca krokwie może pełnić jednocześnie funkcję konstrukcji nośnej dla sufitu najwyższej kondygnacji. Poszczególne wiązary składają się z połączonych w pary krokwi i spinającej je jętki, która zwiększa ich nośność i zabezpiecza przed rozsunięciem na murłatach.
• Konstrukcja płatwiowo-kleszczowa: Pozwala na przykrycie budynku o większej rozpiętości, ale wymaga ustawienia dodatkowych podpór w postaci słupów lub ścianek. Na nich spoczywają płatwie, czyli belki stanowiące dodatkowe podparcie dla krokwi. Słupy, zwane stolcami, usztywniane są w kierunku wzdłużnym skośnie montowanymi mieczami, a stabilność poprzeczną zapewniają kleszcze - poziome deski łączące przeciwległe krokwie i słupy.

Montaż więźby dachowej

Dostosowanie i montaż więźby dachowej przeprowadza się w całości na placu budowy. Stosuje się przy tym tradycyjne ciesielskie technologie montażu, często z użyciem nowoczesnych elementów złącznych, co ułatwia pracę i zapewnia większą stabilność połączeń.

Wybór konstrukcji więźby

Konstrukcja więźby dachowej powinna być dobrana do konkretnego projektu i rozpiętości dachu. Konstrukcja krokwiowo-jętkowa jest prostsza w montażu i pozwala na swobodne zagospodarowanie przestrzeni pod dachem, jednak ma ograniczenia co do rozpiętości. Konstrukcja płatwiowo-kleszczowa jest bardziej wytrzymała i pozwala na pokrycie dachów o większej rozpiętości, ale wymaga dodatkowych podpór, co może ograniczać swobodę aranżacji wnętrz.

Ważne uwagi

• Zależnie od rozpiętości stropu, konstrukcja wsporcza więźby płatwiowo-kleszczowej może być budowana z dwoma, trzema, a nawet czterema rzędami stolców.
• Dodatkowe podpory w konstrukcji płatwiowo-kleszczowej ograniczają swobodę rozplanowania wnętrz i wymagają zagwarantowania dostatecznej wytrzymałości stropu w miejscu ich ustawienia. Jest to szczególnie istotne przy stawianiu więźby na stropach z ażurowym, konstrukcyjnym wypełnieniem, np. popularnych terriwach.

W przypadku budynków o bardziej skomplikowanej formie dachu, dopuszczalne jest łączenie dwóch podstawowych ustrojów dachowych w obrębie jednej konstrukcji. Takie rozwiązanie pozwala na zachowanie funkcjonalności i estetyki dachu, jednocześnie dostosowując go do niestandardowych kształtów.

Konstrukcja krokwiowo-jętkowa.

Konstrukcja płatwiowo-kleszczowa.

Prefabrykowane konstrukcje dachowe - dźwigary

Tradycyjne konstrukcje ciesielskie coraz częściej ustępują miejsca fabrycznie przygotowanym elementom dachowym w postaci wiązarów, nazywanych również dźwigarami. Te prefabrykowane elementy, najczęściej o konstrukcji kratownicowej, są montowane za pomocą dźwigu na podporach i odpowiednio mocowane.

Zastosowanie wiązarów dachowych

Wiązary dachowe znajdują szerokie zastosowanie w budownictwie jednorodzinnym, szczególnie przy budowie dachów nad poddaszem nieużytkowym. Wynika to z faktu, że rozmieszczenie elementów nośnych w wiązarach często utrudnia racjonalne zagospodarowanie strychu.

Materiały i konstrukcja

Wiązary dachowe wykonywane są z różnych materiałów drzewnych, takich jak drewno lite, drewno klejone, sklejka czy płyty OSB. Ich konstrukcja jest precyzyjnie obliczana i dostosowywana do konkretnych warunków użytkowania oraz przewidywanych obciążeń. Istotnym elementem wiązarów są zastosowane rodzaje połączeń, wykonywane najczęściej przy użyciu różnorodnych stalowych złączy ciesielskich.

Prefabrykowane dźwigary dachowe, fot. T. Rybarczyk.

Drewno na konstrukcję dachową

Większość konstrukcji dachowych budowana jest z tarcicy iglastej, najczęściej sosnowej lub świerkowej, w postaci desek, łat, bali, krawędziaków i belek. Drewno nie jest materiałem jednorodnym i często posiada wady, które mogą znacząco wpływać na jego wytrzymałość. Dlatego do zastosowań konstrukcyjnych drewno musi spełniać określoną klasę wytrzymałościową, zgodnie z wytycznymi projektu.

Klasyfikacja wytrzymałościowa drewna

W praktyce większość drewna używanego w budownictwie indywidualnym nie jest klasyfikowana wytrzymałościowo. Podczas zakupu materiału warto skorzystać z pomocy doświadczonego cieśli, który oceni, czy oferowane drewno spełnia wymagania konstrukcyjne.

Dopuszczalne parametry drewna

Tarcica przeznaczona do konstrukcji dachowych musi być wysuszona do wilgotności poniżej 20% i zaimpregnowana, najlepiej metodą ciśnieniową. Krokwie i belki powinny być nieco dłuższe niż wynika to z projektu, co pozwoli na ich dopasowanie do rzeczywistych wymiarów konstrukcji.

Montaż więźby dachowej

Istnieją dwie główne metody montażu więźby dachowej:

• Montaż samodzielny: Polega na samodzielnym przygotowaniu i montażu elementów więźby. Wymaga czasu, doświadczenia i precyzji.
• Montaż prefabrykowanej więźby: Polega na zamówieniu gotowych, przyciętych na wymiar i ostruganych elementów więźby w specjalistycznej firmie. Rozwiązanie to przyspiesza montaż dachu i zapewnia dokładność wykonania oraz wysoką trwałość konstrukcji.

Drewno na więźbę dachową musi zostać odpowiednio zaimpregnowane, fot. T. Rybarczyk.

Może cię zainteresować

Czy blachodachówka pasuje na dach drewnianego domu? Konstrukcyjne łuki z drewna gięto-klejonego Jak podnieść komfort mieszkania na poddaszu? Co to jest blachodachówka hybrydowa i jak się ją montuje? Zalety i zastosowanie chłodnych dachów SOPREMA Co to są kratownice drewniane i gdzie je stosować? Co jest ważne przy układaniu blachy dachowej z posypką skalną? Bezpieczne poddasze - niepalna wełna i ogniochronne płyty g-k 10 kluczowych powodów, by wymienić stare okno dachowe w 2024 roku Jaką blachę użyć do wykończenia elewacji? Dach płaski wentylowany czy niewentylowany? Które rozwiązanie jest lepsze w budynku mieszkalnym? BauderECO - ekologiczna termoizolacja dachu Różnice pomiędzy systemami rynnowymi z PVC i stali powlekanej Prawidłowa wentylacja dachu wykonanego z pokrycia stalowego Jaka papa na deskowanie? Jaka jest trwałość dachu krytego gontem bitumicznym? Co to jest drewno klejone? Skuteczna hydroizolacja dachu płaskiego za pomocą membrany PVC Jak prawidłowo położyć folię paroizolacyjną? Jakie odległości zachować montując haki do rynny? Czym pokryć nowoczesny dom o bryle stodoły? Pokrycia z kruszywem skalnym, czy to rozwiązanie sprawdzi się na każdym dachu? Zasady poprawnego montażu okna dachowego Membrany dachowe premium dla doskonałej izolacji dachu Nie wyrzucaj pieniędzy w błoto. Oto sposób na obniżenie podatku od deszczu Jak doświetlić pomieszczenia domu z płaskim dachem? Renowacja różnych powierzchni za pomocą papy w płynie Jurga Jakie są zalety blachodachówek z posypką skalną? Jakie wybrać rolety do okien dachowych? Płynna membrana Hyperdesmo - system do renowacji wyeksploatowanych pokryć dachowych Jak obrobić komin z blachy trapezowej?

Zobacz więcej Zwiń

Montaż więźby dachowej - wskazówki

Montażem więźby dachowej zajmują się zazwyczaj wyspecjalizowane ekipy ciesielskie. Przygotowanie elementów więźby odbywa się na ziemi, z wykorzystaniem szablonu z desek, co ułatwia tworzenie powtarzalnych wiązarów o precyzyjnej konstrukcji.

W różnych regionach Polski wykształciły się tradycyjne sposoby wykonywania złączy ciesielskich. Coraz częściej jednak stosuje się nowoczesne stalowe łączniki, które ułatwiają montaż i znacząco poprawiają wytrzymałość połączeń.

Ze względu na dużą pracochłonność i czasochłonność, klasyczne połączenia ciesielskie, takie jak jaskółczy ogon czy zwidlenie, są obecnie rzadko stosowane. Należy jednak pamiętać, że łączniki nie przenoszą w całości obciążeń konstrukcyjnych. Ich zadaniem jest stabilizacja połączenia, a siły przenoszone są przez bezpośredni styk drewnianych elementów.

Krokwie przymocowane do murłaty za pomocą złączy ciesielskich.

Skręcone jętki i krokwie za pomocą śrub i wkrętów, fot. T. Rybarczyk.

Typowe błędy popełniane przy montażu więźby dachowej i ich konsekwencje

Montaż więźby dachowej to kluczowy etap budowy, od którego zależy trwałość, stabilność i bezpieczeństwo użytkowania dachu. Niestety, podczas prac popełniane są często błędy, które mogą mieć poważne konsekwencje. Poniżej przedstawiamy kilka typowych błędów i ich negatywny wpływ na konstrukcję dachu.

Niewłaściwe wykonanie złączy

• Niewystarczająca powierzchnia styku: Złącza drewnianych elementów konstrukcji dachowej powinny przylegać do siebie na całej powierzchni styku. Mała powierzchnia styku może doprowadzić do rozszczepienia jednego z elementów wzdłuż włókien drewna lub deformacji więźby pod obciążeniem. W przypadku złego dopasowania złącza należy wstawić klinową podkładkę wyrównującą. Należy pamiętać, że zastosowanie w takich sytuacjach złączek ciesielskich nie poprawi wytrzymałości połączenia, gdyż siły przenoszone przez gwoździe lub śruby mogą nie wystarczyć do jego ustabilizowania.

Błędy w usytuowaniu elementów konstrukcyjnych

• Opieranie elementów więźby na kominie: Z przyczyn ochrony przeciwpożarowej i stabilności więźby niedopuszczalne jest opieranie elementów konstrukcji dachowej na kominie. Przepisy budowlane wymagają zachowania co najmniej 30 cm odstępu między odkrytymi, łatwopalnymi elementami drewnianymi a kanałem dymowym lub spalinowym. Odstęp ten można zmniejszyć do 15 cm, jeśli drewno zostanie pokryte osłoną z tynku na siatce lub płytami gipsowo-kartonowymi o grubości co najmniej 2,5 cm. W przypadku kominów prefabrykowanych z izolacją termiczną szczegółowe wytyczne dotyczące minimalnego odstępu od palnych elementów określa dokumentacja techniczna wyrobu.
• Niewłaściwa lokalizacja komina i kanałów wentylacyjnych: Kominy i kanały wentylacyjne powinny zostać wybudowane przed wykonaniem więźby dachowej, co najmniej do wysokości połaci. Pozwoli to uniknąć problemów z dopasowaniem konstrukcji dachu do istniejących kominów i kanałów, co często wiąże się z koniecznością przeróbek i dodatkowych kosztów.

Komin przecinający krokiew narożną, fot. T. Rybarczyk.

Montaż więźby dachowej: detale, o których warto pamiętać

Precyzyjny montaż więźby dachowej to klucz do stabilnej i bezpiecznej konstrukcji dachu. Poniżej przedstawiamy kilka istotnych detali, o których warto pamiętać podczas prac.

Rozstaw krokwi w miejscach okien dachowych

Krokwie w miejscach montażu okien dachowych muszą być rozstawione odpowiednio do szerokości planowanych okien. W przypadku znacznych różnic wymiarowych stosuje się tzw. wymiany lub wstawia dodatkowe poprzeczki, aby zapewnić prawidłowe podparcie okna i zachować nośność konstrukcji.

Ustawienie słupów podpierających

Jeśli konstrukcja dachowa opiera się na słupach spoczywających na stropie, należy zadbać o odpowiednią nośność podłoża w miejscach ich ustawienia. Słupów nie można dowolnie przestawiać. W razie potrzeby zmiany lokalizacji lub demontażu słupa, konieczna jest konsultacja z konstruktorem, który oceni wytrzymałość stropu i zaprojektuje niezbędne wzmocnienie. Podobnie, zastąpienie słupa inną formą podparcia, np. belką stalową, wymaga konsultacji i projektu konstrukcyjnego.

Rozmieszczenie kotew mocujących murłatę

Podczas mocowania murłaty do wieńca należy tak rozmieścić kotwy, aby nie kolidowały one z przebiegiem krokwi. Kolizja krokwi z miejscem zamocowania kotwy uniemożliwi prawidłowe wykonanie połączenia i może osłabić konstrukcję.

Zabezpieczenie więźby przed wiatrem

Niezabezpieczonej więźby dachowej nie można pozostawić na dłuższy czas, ponieważ grozi jej zniszczenie w przypadku silnego wiatru. Minimalnym zabezpieczeniem jest przybicie tzw. wiatrownic – skośnie ustawionych desek łączących wszystkie krokwie. Zabezpieczy to konstrukcję przed zerwaniem przez wiatr i pozwoli na kontynuację prac montażowych w późniejszym terminie.

Opracowanie: Martyna Nowak-Ciupa

fot. otwierająca: Tomasz Rybarczyk