Planowanie kolejności robót - stan surowy

Czego dowiesz się z artykułu?

• Kto decyduje o rodzaju fundamentów i czy na każdej działce można zastosować każdy ich rodzaj?
• Jakie ściany wybrać do budowy domu?
• Jakie rodzaje stropów stosujemy w budownictwie jednorodzinnym?
• Jakie rodzaje dachów dominują w Polsce i jaki rodzaj pokrycia dachu mamy do wyboru?
• Jakie są najważniejsze współczynniki dotyczące okien stosowanych w domach jednorodzinnych?
• Co musisz wiedzieć o ociepleniu domu?

Najlepiej zatrudniać fachowców z polecenia, po obejrzeniu ich wcześniejszych dokonań. Zadbajmy o podpisanie z nimi umowy, w której zostanie dokładnie opisany zakres prac, czas ich realizacji, harmonogram płatności - koniecznie powiązanych z postępem robót.

Na plac budowy trzeba też doprowadzić prąd i zapewnić zaopatrzenie w wodę (z sieci lub studni, albo od życzliwego sąsiada).

W naszym kraju budujemy na ogół systemem gospodarczym - inwestor sam znajduje i angażuje fachowców do poszczególnych zadań: murarzy, dekarzy, instalatorów... Budowę może poprowadzić również generalny wykonawca, zatrudniany albo do całości prac, albo tylko do stanu surowego. Wówczas to on odpowiada za organizację robót, zwykle także za zaopatrzenie placu budowy.

Żeby uniknąć nieporozumień, trzeba wiedzieć, na co dokładnie umawiamy się z budowlańcami. Od rozpoczęcia prac do zamknięcia budynku drzwiami i oknami przechodzimy przez 3 etapy robót: tzw. stan zero, stan surowy otwarty i stan surowy zamknięty. W stanie zerowym roboty doprowadza się do poziomu terenu. Mamy wtedy za sobą wykopy, wykonanie ław i ścian fundamentowych oraz warstw podkładowych podłogi na gruncie (albo stropu piwnicy). Po zakończeniu stanu otwartego gotowe są ściany, stropy, kominy, wylewane schody, konstrukcja i pokrycie dachu - docelowe albo tymczasowe (papa na deskowaniu), które później staje się podkładem dachowym. Czyli cała konstrukcja budynku. W stanie surowym zamkniętym dochodzą okna, drzwi, brama garażowa. Zaraz potem można ułożyć ocieplenie.

Skoro dom już stoi, inwestor może mieć wrażenie, że roboty mają się ku końcowi. Niestety - stan surowy otwarty to jakieś 30% inwestycji, po zamontowaniu stolarki i docelowym pokryciu dachu mijamy półmetek wydatków. O ile nie planujemy wykończenia domu materiałami z wyższej półki.

Fundamenty dla domu jednorodzinnego

O sposobie posadowienia budynku, czyli o tym, jakie będzie miał fundamenty, decyduje projektant odpowiadający za część konstrukcyjną. Bierze on pod uwagę jego wielkość, liczbę kondygnacji, technologię budowy i co ważne - warunki gruntowe na działce. Czyli rodzaj gruntu, jego nośność, poziom wód.

W wariancie stosowanym najczęściej, fundament stanowią wylane z betonu lub wymurowane z bloczków betonowych ściany fundamentowe, opierające się na żelbetowych ławach. Ława to pozioma, betonowa belka, wzmocniona stalowym zbrojeniem, odporna zarówno na ściskanie, jak i rozciąganie. Takie fundamentowanie sprawdza się na stabilnym i nośnym gruncie. Jeśli nośność nie jest wystarczająca (działka jest np. na torfach), planuje się płytę fundamentową. Ta zapewnia równomierne i rozłożone na dużą powierzchnię przekazywanie obciążeń, co eliminuje pękanie ścian. Płytę trudniej zaprojektować, ale szybko się ją wykonuje i maleje ryzyko, że robotnicy popełnią błędy przy izolacjach.

Ławy fundamentowe mają sięgać głębiej, niż granica przemarzania. Ta znajduje się jakieś 80 cm poniżej poziomu gruntu na zachodzie kraju i do 140 cm pod ziemią na północnym wschodzie. Ocieplona płyta fundamentowa, wylana na warstwie stabilizująco-drenażowej, nie musi być tak zagłębiona. To rozwiązanie polecane do domów energooszczędnych, a takie będą budynki stawiane zgodnie z WT 2021.

Fundamenty należy również zabezpieczyć przed wilgocią. Na ich boki nakłada się półpłynną masę bitumiczną. Na wierzch ściany fundamentowej idzie izolacja z papy albo specjalnej folii. Później łączy się ją z izolacją przeciwwilgociową podłogi na gruncie. Jeżeli dom ma mieć piwnicę, niezbędna jest solidniejsza izolacja, projektowana w zależności od warunków gruntowo-wodnych na posesji.

Fundament to podstawa każdego budynku, zatem musi być trwały i solidny. Chociaż w ostatnich latach coraz bardziej popularne stają się płyty fundamentowe, większość inwestorów decyduje się na tradycyjny sposób posadowienia - ławy i ściany fundamentowe. (fot. J. Werner)

Ściany domu - jak wybrać?

Przenoszą na fundament występujące w budynku obciążenia i odpowiadają za jego sztywność. Dla inwestora istotne jest, jak izolują termicznie i akustycznie. Zgodnie z przepisami, współczynnik przenikania ciepła U, opisujący jak intensywnie ucieka ono przez przegrodę, nie może być dla ściany zewnętrznej wyższy niż 0,20 W/(m2·K). Tak stanowią nowe WT 2021, jeszcze w 2020 roku wymagane było 023. Co w praktyce oznacza konieczność obłożenia murów grubszą warstwą ocieplenia, albo zastosowania materiału o lepszej izolacyjności.

Może cię zainteresować

Jak murować z pustaków keramzytobetonowych? Które stropy są najsztywniejsze i najmniej się uginają? Jak obliczyć ilość pustaków na dom? Jak budować ściany z elementów keramzytobetonowych? Profesjonalny system renowacyjny do usuwania wilgoci i pleśni z Twojego domu 10 rzeczy, które musisz wiedzieć o stropach Wapno hydratyzowane - uniwersalny materiał wiążący w budownictwie Technologia IZODOM2000 - koniec z zamartwianiem się o wysokie rachunki za ogrzewanie Ekspresowa budowa ścian konstrukcyjnych z Ytong Panel SWE Cichy dom - izolacja akustyczna stropów Z czego wybudować zdrowy dom w krótkim czasie i bez wilgoci technologicznej? Stropy filigranowe - czy warto wykonać z nich strop?

Zobacz więcej Zwiń

Wspólnie z architektem (albo po prostu wybierając projekt) inwestor może zdecydować, z czego zostanie wykonana ściana i - jeśli będzie murowana (a taka jest w 9 na 10 nowych domów) - ile ma mieć warstw. Wybór materiałów murowych jest duży - to stosowane najczęściej beton komórkowy i ceramika oraz używane rzadziej silikaty, keramzytobeton, bloczki hybrydowe. Alternatywą technologii murowanych są głównie konstrukcje drewniane: domy z bali, kanadyjczyki, domy prefabrykowane.

Doboru technologii i materiałów na ściany i stropy inwestor musi dokonać wspólnie z architektem na długo przed rozpoczęciem budowy. Wpłynie to nie tylko na trwałość, ciepłochronność i komfort użytkowania domu, ale także na czas realizacji i koszty inwestycji. (fot. Xella (Ytong))

Ściany wznoszone w technologii murowanej są jedno-, dwu- lub trójwarstwowe. W ścianie jednowarstwowej (grubość do 50 cm), materiał konstrukcyjny odpowiada jednocześnie za wytrzymałość i izolacyjność, zatem musi go cechować wysoka ciepłochronność. Takie są np. pustaki z ceramiki poryzowanej z wypełnieniem z wełny mineralnej. Zaletą ścian jednowarstwowych jest szybkość budowania, wadą ryzyko powstania mostków cieplnych.

Najpopularniejsze ściany dwuwarstwowe tworzy konstrukcyjny mur (18-25 cm) i ocieplenie, które szczelnie otula budynek. Termoizolację układa się najczęściej z płyt styropianowych lub z wełny mineralnej. Ten sposób wznoszenia murów wybacza najwięcej błędów wykonawczych.

Ściana trójwarstwowa składa się z warstwy konstrukcyjnej (18-25 cm), ocieplenia i ścianki elewacyjnej. Takie rozwiązanie zapewnia komfort cieplny i akustyczny, zaś elewacja z cegły klinkierowej lub silikatowej jest wyraźnie trwalsza od tej z tynku, układanego na ścianie dwuwarstwowej. Ale to wariant stosunkowo drogi i najtrudniejszy wykonawczo.

Ściany przenoszą rozmaite obciążenia – spowodowane przez stropy, dach, ale też własny ciężar czy parcie i ssanie wiatru. Muszą mieć więc odpowiednią nośność. (fot. Bruk-Bet (Termalica))

Stropy - jakie rodzaje mamy do wyboru?

Oddzielają kondygnacje, przenoszą obciążenia, usztywniają budynek. Mają izolować akustycznie i termicznie (jeśli są między piwnicą a parterem, czy nad ostatnią kondygnacją) i zapobiegać rozprzestrzenianiu się ognia. W ich konstrukcji nie wolno samodzielnie wprowadzać żadnych zmian, wszelkie modyfikacje muszą być dziełem uprawnionego projektanta.

W budownictwie jednorodzinnym na ogół stosuje się stropy gęstożebrowe (np. Teriva), które łatwo się układa, ale są dość grube. Tworzą je żebra (prefabrykowane zbrojone belki nośne), rozmieszczane co 45-60 cm i lekkie pustaki, wypełniające przestrzeń między żebrami. Całość zalewa się warstwą betonu.

Strop gęstożebrowy wykonuje się z gotowych, prefabrykowanych elementów, które po ułożeniu zalewa się mieszanką betonową. (fot. Wienerberger)

Do wyboru są też stropy panelowe, które wykonuje się z prefabrykowanych płyt strunobetonowych o szerokości 60 cm. Do montażu niezbędny jest dźwig typu HDS, ale same prace trwają bardzo szybko, gdyż stemplowanie i szalowanie zredukowane są do minimum (do wieńca i połączeń pomiędzy płytami). Tego typu stropy są lekkie, a przy tym cechuje je bardzo dobra dźwiękoizolacyjność.

Stropy monolityczne projektuje się do konkretnych budynków, zwykle gdy ich kształt jest skomplikowany, albo rozpiętość znaczna. Konstrukcja składa się ze zbrojenia ze stalowych prętów, zalewanego betonem. Wykonanie płyty jest czaso- i pracochłonne, może ona jednak przenosić większe obciążenia i ma dużą sztywność. Stropy monolityczne wymagają pełnego deskowania i są dwa razy cieńsze od gęstożebrowych (mają 12-18 cm).

Najszybciej wykonuje się stropy prefabrykowane, składane z gotowych elementów (żelbetowych, płyt kanałowych, prefabrykatów z betonu komórkowego). Projektuje się je w budynkach o prostych rzutach. Nie wymagają podpór montażowych, osadza się je za pomocą dźwigu (co trwa kilka godzin). Podczas wykonywania stropu na budowie koniecznie powinien pojawić się jej kierownik, ewentualnie inspektor nadzoru. W stropach gęstożebrowych ocenią oni ułożenie belek i pustaków oraz ich zakotwienie w murze, w stropach monolitycznych zbrojenie i przygotowanie deskowania, w stropach z płyt wykonanie wieńca i staranność wypełnienia spoin - zawsze przed wylaniem betonu.

Dachy - jakie są najpopularniejsze?

W Polsce dominują dachy spadziste, ponieważ w naszej szerokości geograficznej to po prostu dobry wybór. Ze skośnej połaci szybko spływa deszczówka, nie zalega też na niej gruba i ciężka warstwa śniegu. Znowu modne stały się dachy płaskie, wieńczące proste, nowoczesne bryły. Te mają zwykle budowę żelbetową, rzadziej drewnianą.

Kształt i spadek dachu wybieramy decydując się na projekt domu. Wybór może ograniczać plan zagospodarowania przestrzennego - zdarza się, że zakazuje on stosowania dachów płaskich, albo wskazuje konkretny kąt nachylenia połaci lub rodzaj i kolor pokrycia.

Współczesne dachy spadziste składają się z trzech warstw: konstrukcji, podkładu oraz pokrycia. Konstrukcja, najczęściej w postaci drewnianej więźby, ma zasadniczy wpływ na stabilność dachu i bezpieczeństwo domowników. Warstwy górne, czyli podkład i pokrycie, odpowiadają za jego szczelność. Najpopularniejsze materiały pokryciowe to dachówki ceramiczne i cementowe, blachodachówki i blachy płaskie, ewentualnie gont bitumiczny. Sporadycznie stosuje się płytkę włókno-cementową, gont drewniany, strzechę. Inwestor powinien mieć świadomość, że nie każde pokrycie da się ułożyć na każdej więźbie. Jeśli chcemy mieć dach kryty dachówką (to pokrycie ciężkie), krokwie muszą mieć większy przekrój i/lub mniejszy rozstaw od tych pod blachę (pokrycie lekkie).

Dachówki ceramiczne są trwałe i ciężkie (nawet 90 kg/m2). Duża masa ma dobre strony - świetnie tłumią dźwięki. Są jednym z droższych pokryć, lecz cenę podnoszą przede wszystkim rozmaite dachówki specjalne, podstawowe kosztują niewiele więcej od blach dobrej jakości. Podobne do nich dachówki cementowe powstają nie z gliny, lecz z barwionego betonu. Właściwości użytkowe obu pokryć są zbliżone, gdy chodzi o cenę - betonowe są minimalnie tańsze.

Wybór pokrycia dachowego to nie tylko kwestia preferencji inwestora. Pod uwagę trzeba też wziąć zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w którym mogą się znaleźć wytyczne co do rodzaju materiału wykończeniowego na dachu. (fot. Blachotrapez)

Najpowszechniejsze są w naszym kraju pokrycia blaszane, wśród których prym wiodą blachodachówki z rdzeniem stalowym lub aluminiowym, powleczone powłokami ochronnymi. Na pierwszy rzut oka przypominają dachówkę (lub drewniany gont), ale są od niej wyraźnie lżejsze (ważą ok. 5 kg/m2). Niestety, słabiej izolują akustycznie i łatwiej je uszkodzić. Trwałość solidnego wyrobu ocenia się na 20-50 lat, choć w miejscach uszkodzenia powłoki blacha przerdzewieje dużo szybciej. Coraz popularniejsza staje się blacha płaska łączona na rąbek, niekiedy na dachach pojawia się także gont bitumiczny - kolorowe pasy papy nacięte tak, aby imitowały kształt tradycyjnych gontów. Są elastyczne, łatwo je przycinać i świetnie nadają się do wykańczania nietypowych powierzchni, np. wolich oczek.

W kontekście WT 2021 należy zwrócić szczególną uwagę na ocieplenie dachu - będzie musiało mieć ponad 20 cm (jeśli termoizolacją będzie wełna mineralna lub inny produkt o zbliżonej , czyli współczynniku przewodności cieplnej).

Okna - jakie powinny mieć współczynniki?

Ich najważniejszym zadaniem jest zapewnienie w budynku naturalnego światła. Jednocześnie, jak ściany i dach, muszą izolować od wpływu czynników zewnętrznych: zimna, deszczu, wiatru, hałasu. W domach z użytkowym poddaszem montuje się również okna dachowe (połaciowe). Wpuszczają one do wnętrza do 50% więcej światła, niż okna pionowe o tej samej powierzchni.

Wybierając stolarkę, porównujemy jej najistotniejsze parametry: izolacyjność cieplną, akustyczną, odporność na włamanie. Warto jeszcze zwrócić uwagę na współczynnik przepuszczalności energii słonecznej i współczynnik przepuszczalności światła.

Na najważniejszy obecnie parametr okien, czyli ich izolacyjność cieplną, wpływają właściwości profilu (ramy) i przeszklenia. Opisuje go współczynnik Uw - zgodnie z przepisami, jego maksymalna wartość dla stolarki fasadowej wynosi 0,9 W/(m2·K). Do 31 grudnia 2020 r. było to 1,1 i jest to spora zmiana. Generalnie, okno jest tym cieplejsze, im grubszy profil i im więcej szyb w pakiecie szklenia. Dotychczas dominowały okna z dwiema szybami, do spełnienia WT 2021 będą potrzebne raczej dwukomorowe pakiety z trzema szybami.

Izolacyjność akustyczną stolarki określa współczynnik Rw wyrażany w decybelach (dB) - im wyższy, tym ciszej będzie we wnętrzu. Standardowe okna mają Rw między 30 i 32 dB, jeśli budujemy się w głośnym miejscu, szukajmy takich o Rw koło 40 dB.

Odporność na włamanie zależy od profilu, okuć, przeszklenia oraz zabezpieczeń dodatkowych. Opisują ją klasy - od RC1 do RC6. W domach jednorodzinnych montuje się okna w klasach nie wyższych niż RC3. Takie powstrzymają złodzieja przez jakiś czas, ale raczej nie udaremnią włamania. Mogą jednak zniechęcić przestępcę, dają też policji czy agencji ochrony czas na interwencję.

Wbrew pozorom materiał, z którego wykonano ramę, nie ma zasadniczego wpływu na opisane dotąd parametry. Okna drewniane i plastikowe mogą mieć dokładnie taką samą izolacyjność cieplną i akustyczną. Bardzo ważne jest za to dopilnowanie montażu - na nic najlepsza stolarka, jeżeli zostanie obsadzona nieprawidłowo lub niedbale.

Współczynnik przepuszczalności światła Lt informuje o tym, jaka część światła padającego na oszklenie trafi do pomieszczenia. Nabiera on szczególnego znaczenia w kontekście zaostrzania norm izolacyjności cieplnej okien. W praktyce bowiem najczęściej producenci dodają trzecią szybę. Jest cieplej, ale też ciemniej we wnętrzach. A różnica pomiędzy z pozoru podobnymi pakietami oszklenia potrafi przekraczać 20%.

Okna montuje się na etapie stanu surowego otwartego, czyli po wzniesieniu ścian i ułożeniu pokrycia dachowego, ale przed ułożeniem tynków wewnętrznych i􀁢zewnętrznych. Osadzenie stolarki czyni ze stanu surowego otwartego stan surowy zamknięty. (fot. Aluplast)

Ocieplenie - gdzie i jakie zastosować?

Termoizolację ścian i dachu wykonuje się na etapie stanu surowego albo podczas robót wykończeniowych, podłogi na gruncie ociepla się zwykle podczas układania instalacji. Im lepsze ocieplenie, tym niższe rachunki za ogrzewanie i wyższy komfort mieszkania. W tej kwestii WT 2021 wprowadzają duże zmiany. Straty ciepła we wznoszonych zgodnie z nimi budynkach muszą być wyraźnie niższe. Dlatego ściany trzeba obkładać termoizolacją o grubości 15-20 cm (w zależności od materiału ociepleniowego i rodzaju budulca na warstwę nośną), dachy będą potrzebować przeciętnie 30 cm ocieplenia, fundamenty i podłogi na gruncie 15 cm.

Podstawowe materiały ociepleniowe, czyli styropian i wełna mineralna, mają podobne właściwości izolacyjne - ich współczynnik przewodzenia ciepła wynosi między 0,031 a 0,045 W/(m·K). Poza tym istotnie się różnią - nasiąkliwością, elastycznością, izolacyjnością akustyczną, wytrzymałością na obciążenia i odpornością na chemikalia. Styropian słabo izoluje akustycznie, jest odporny na wilgoć, lecz nie na działanie niektórych rozpuszczalników. Tam, gdzie może mieć kontakt z wodą, lepiej sprawdzi się polistyren ekstrudowany. Wełna jest niepalna i elastyczna. Dobrze izoluje akustycznie, jest odporna na chemikalia, ale nasiąkliwa. Zmoczona, traci właściwości izolacyjne.

Wełna mineralna jest materiałem wytwarzanym ze skał, piasku, stłuczki szklanej. Jedna z jej najważniejszych cech to niepalność. (fot. Rockwool)

Połacie dachów skośnych ociepla się przeważnie wełną (w postaci miękkich płyt bądź rolowanych mat), ostatnio także pianą PUR, nanoszoną natryskowo, albo płytami z twardej pianki (ma ona znacznie niższą). Podłogi odpornym na ściskanie styropianem typu dach/podłoga.

Na ścianach układa się styropian typu fasada lub wełnę (płyty półtwarde albo twarde). Ocieplenie i elewację wykonuje się jedną z dwóch metod: lekką mokrą albo lekką suchą. W metodzie lekkiej mokrej, termoizolacja jest przyklejana i pokrywana tynkiem cienkowarstwowym. Roboty można prowadzić wyłącznie przy dobrej pogodzie - bez deszczu, silnego wiatru, intensywnego słońca. W metodzie lekkiej suchej ocieplenie układa się między listwami rusztu, do którego mocuje się także elewację. Ta technika jest prosta, a korzystając z niej można izolować ściany murowane i drewniane, przy każdej pogodzie. Elewację stanowi np. drewniana oblicówka.

Do ocieplenia można również zastosować np. styropian z domieszką grafitu, który ma współczynnik przewodzenia ciepła niższy od standardowego (białego), w związku z tym, aby uzyskać taki sam poziom takiego wskaźnika całej ściany, można użyć cieńszej warstwy styropianu grafitowego. (fot. A. Papliński)

Redakcja BD
fot. otwierająca: J. Werner