Jak dobrać wiertarkę do naszych potrzeb?

Czego dowiesz się z artykułu?

• Dlaczego warto mieć w domu podstawowe narzędzia?
• Jaka wiertarka będzie dla nas odpowiednia? Na jakie parametry wiertarek trzeba zwracać uwagę przy wyborze?
• W jakie akcesoria powinna być wyposażona wiertarka?
• Kiedy warto kupić wiertarko-wkrętarkę?
• Jakie są podstawowe zasady pracy z wiertarką?

Dlaczego warto mieć w domu podstawowe narzędzia?

Zakres prac wykończeniowych w nowym budynku obejmuje bardzo wiele robót. Zależnie od możliwości i umiejętności właściciela, może dotyczyć tylko np. montażu wyposażenia (powieszenia szafek, karniszy czy elementów dekoracyjnych), jak i bardziej ambitnych działań, np. osadzenia drzwi wewnętrznych, ułożenia posadzki czy wzniesienia ścianki działowej. Każda z tych czynności wymaga użycia innych narzędzi.

Zakładając, że samodzielnie wykonywane prace ograniczą się do drobnych robót montażowych, jako podstawowe narzędzie wystarczy uniwersalna wiertarka, najlepiej umożliwiająca również wiercenie z funkcją udarową. Chociaż coraz częściej decydujemy się na zakup kilku nieco odmiennych wiertarek.

Wiertarka dla amatora czy profesjonalisty - która będzie dla nas odpowiednia?

Oferta producentów jest bardzo szeroka, a ceny modeli o zbliżonych parametrach i właściwościach użytkowych mogą różnić się nawet o 400-500%. Trudno więc zdecydować, która wiertarka będzie odpowiednia do naszych potrzeb. W praktyce ukształtował się dość wyraźny podział na elektronarzędzia przeznaczone dla amatorów i profesjonalistów. Urządzenia dla zawodowców są bardziej trwałe i ergonomiczne (hałas, wibracje), mają też rozbudowany system kontroli i sterowania. Niektórzy znani producenci rozgraniczają te zastosowania, sygnalizując je odmienną kolorystyką. Poza tym sprzęt dla profesjonalistów jest znacznie droższy.

Pod względem funkcjonalnym najważniejszą cechą domowej wiertarki jest sposób działania podczas pracy w twardych materiałach - z tzw. udarem. Może być on wywoływany przez drgania (dzięki zębatce) wrzeciona urządzenia, nazywanej popularnie wiertarką udarową, lub poprzez uderzenia bijaka w wiertło w tzw. młotowiertarkach. Przy użyciu wersji udarowej w miarę efektywnie można wiercić otwory w cegle ceramicznej i silikatowej, ale do pracy w betonie potrzebna będzie znacznie skuteczniejsza młotowiertarka.

Jako sprzęt podstawowy do użytku domowego wystarczy stosunkowo mała wiertarka o mocy 500-600 W, wyposażona w mechanizm udarowy i regulację obrotów. Nadaje się ona do wiercienia otworów w drewnie, metalu, materiałach ceramicznych. Można ją też wykorzystać do mieszania zapraw, farb i czyszczenia (szlifowania) zardzewiałych przedmiotów.

Wiertarka z silnikiem odpornym na przeciążenie, rękojeścią antypoślizgową oraz boczną (opcja), regulacją prędkości obrotowej we włączniku spustowym. Przeznaczona do wiercenia małych otworów w stali, drewnie i tworzywach sztucznych. (fot. Hikoki)

Osobom planującym samodzielne wykonywanie poważniejszych prac wykończeniowych bardziej przydatna będzie wersja o większej mocy 750-1000 W, wyposażona w przekładnię dwubiegową. Dzięki niej ma ona większy moment obrotowy przy jednocześnie niższych obrotach, można zatem bezpiecznie używać np. otwornicy o średnicy kilku centymetrów, czy też mieszać zaprawę w dużym pojemniku (bez przeciążania maszyny).

Kiedy przewiduje się konieczność wykonania dużej liczby otworów w betonie albo wykucie bruzd instalacyjnych, warto zdecydować się na zakup młotowiertarki, wyposażonej w elektro-pneumatyczny mechanizm udarowy. W porównaniu ze zwykłą wiertarką udarową, jest znacznie skuteczniejsza w kruszeniu betonu i nie wymaga użycia dużej siły - za sprawą uderzeń bijaka o energii udaru kilku dżuli. Dodatkową zaletą takiego urządzenia jest pewne zamocowanie wiertła, które nie luzuje się w uchwycie podczas pracy.

Z reguły młotowiertarki umożliwiają także kucie bruzd i szerszych otworów za pomocą dłut - dzięki wyłączalnym obrotom wrzeciona. Są jednak cięższe i większe od wiertarek i trudno się ich używa np. w ciasnych miejscach. Optymalnym rozwiązaniem będzie więc zakup wiertarki i młotowiertarki, zwłaszcza że koszt popularnych modeli nie powinien łącznie przekroczyć 300-400 zł.

W jakie akcesoria powinna być wyposażona wiertarka?

Oprócz podstawowych parametrów tych urządzeń, przy ich zakupie zwróćmy również uwagę na cechy decydujące o łatwości i wygodzie obsługi, jak i na dołączone fabryczne wyposażenie.

Niezwykle istotny jest także wybór dobrej jakości narzędzi roboczych - wierteł, otwornic, dłut - gdyż to ich jakość głównie wpływa na efektywność pracy. Tępym wiertłem nie zrobimy otworu nawet przy użyciu najlepszej wiertarki.

Zamocowanie wiertła zapewnia specjalny uchwyt - urządzenia zwykłe i udarowe wyposażane są w uchwyty trójszczękowe (popularnie nazywane futerkiem) o średnicy mocowania na ogół 1,5-13 mm. Mogą być one samozaciskające (dokręcane tylko ręką) lub blokowane kluczykiem. Pierwszy typ jest wygodniejszy przy częstych wymianach wiertła, ale przy pracy z udarem nierzadko poluzowuje się jego mocowanie.

W uchwytach trójszczękowych można osadzać wiertła i inne narzędzia robocze z chwytem walcowym, sześciokątnym albo trójkątnym. Natomiast w młotowiertarkach, które wytwarzają dużą energią udaru - uchwyty samozatrzaskowe, przystosowane do wierteł z końcówką mocującą typu SDS plus. Średnica części chwytnej każdego wiertła jest zawsze taka sama (niezależnie od jego wielkości) i przytwierdza się je, wciskając trzonek w otwór uchwytu. Jeśli zechcemy wykorzystać młotowiertarkę do wiercenia w metalu lub drewnie - konieczne będzie zastosowanie adaptera (uchwytu trójszczękowego z trzonkiem typu SDS plus), ale ze względu na brak precyzyjnego centrowania wiertła w uchwycie trudniej w takiej konfiguracji wykonać dokładne wiercenia.

Większość urządzeń wyposażona jest w regulację obrotów i zmianę kierunku. Popularne modele wiertarek mają proste systemy regulacji obrotów (w zasadzie ograniczniki obrotów), które nie zapewniają precyzyjnego utrzymania ustalonej prędkości. Prędkość obrotowa wynika bowiem z obciążenia. Przy nastawieniu na wolną pracę, przy znacznym obciążeniu wiertarka może po prostu się zatrzymać. Rozbudowane modele są wyposażone w układ stabilizacji obrotów, utrzymujący zadaną wartość, niezależnie od obciążenia, co jest szczególnie przydatne, gdy przy małej prędkości obrotowej występują duże opory. Maszyny takie mają najczęściej również wyłącznik przeciążeniowy, który zapobiega przegrzaniu silnika pod długotrwałym, dużym obciążeniem.

Ochronę użytkownika przed gwałtownym wzrostem oporu zapewnia sprzęgło przeciążeniowe. Mechanizm ten zapobiega wykręceniu ręki w przypadku gdy w czasie wiercenia nastąpi nagłe zablokowanie wiertła. Układ taki montowany jest zwłaszcza w wiertarkach i młotowiertarkach o dużej mocy i małych obrotach (duży moment obrotowy), co znacząco podnosi bezpieczeństwo pracy takim sprzętem.

Niektóre modele oferowane są z jeszcze innymi akcesoriami, ułatwiającymi pracę. Należą do nich ograniczniki głębokości wiercenia, wbudowane oczko poziomnicy, nasadka do odsysania pyłu, dodatkowa rękojeść, dioda informująca o konieczności wymiany zużytych szczotek silnika.

Kiedy warto kupić wiertarko-wkrętarkę?

Chociaż większość wiertarek umożliwia wkręcanie i wykręcanie śrub i wkrętów - dzięki regulowanym obrotom i przełącznikowi lewo/prawo - to przy precyzyjnych pracach są one dość niewygodne i łatwo "przekręcić" śrubę. Dlatego jako uzupełnienie domowych elektronarzędzi warto kupić małą wiertarko-wkrętarkę, która choć nie jest niezbędna - zastępuje tylko ręczne wkrętaki i klucze - ułatwi np. skręcanie mebli.

Do takiego zastosowania doskonale nadają się wiertarko-wkrętarki akumulatorowe, wyposażone w wielopozycyjny regulator momentu dokręcenia. Własne źródło zasilania uniezależnia nas od sieci elektrycznej, a stosunkowo małe wymiary umożliwiają pracę w trudno dostępnych miejscach. Urządzenia takie wyposażone są w akumulator o napięciu 9,6-24 V złożony z klasycznych ogniw Ni-Cd lub Ni-MH lub, coraz częściej, wydajniejsze i lżejsze (ale i dużo droższe) akumulatory Li-ion.

Wiertarko-wkrętarki o wyższym napięciu mają większą moc, są cięższe i większe, co przy precyzyjnych pracach może być uciążliwe. Warto też zaopatrzyć się w drugi akumulator (niekiedy oferowany jest w komplecie), co usprawni użytkowanie, gdyż w razie rozładowania czas potrzebny do jego naładowania to 3-4 godziny.

Wiertarko-wkrętarka akumulatorowa umożliwia wiercenie, wkręcanie i wykręcanie. Dzięki dużej mocy 138 Nm jest narzędziem uniwersalnym - pracuje z wiertłami, otwornicami, koronami wiertarskimi. (fot. Hikoki)

Wiertarko-wkrętarką można również wiercić otwory w drewnie i metalu, dzięki samozaciskającemu uchwytowi trójszczękowemu, który umożliwia mocowanie wierteł o średnicy 1,5-10 mm, a także końcówek do wkręcania. Niektóre modele mogą być wyposażone w wskaźnik naładowania akumulatora Li-ion, co pozwala na bieżąco kontrolować jego sprawność.

Niektórzy producenci oznaczają kolorem przeznaczenie swoich wyrobów, np. zielony dotyczy sprzętu dla amatorów (fot. po lewej), niebieski - dla profesjonalistów (fot. po prawej). (fot. Bosch)

Jak pracować wiertarką? Podstawowe zasady

Z pozoru praca wiertarka czy młotowiertarka nie wymaga specjalnych umiejętności, jednak w praktyce posługiwanie się tym elektronarzędziem nie jest proste.

Warto przestrzegać następujących zasad:

1. W pierwszej kolejności musimy zadbać o dobre zamocowanie narzędzia roboczego - wiertła czy mieszadła - co w przypadku uchwytu zaciskanego kluczykiem wymaga włożenia kluczyka i dokręcenia go we wszystkich trzech otworach.
2. Następnie należy dostosować obroty wiertarki do rodzaju materiału i średnicy wiercenia przyjmując zasadę - czym większa średnica narzędzia tym mniejsze obroty.
3. Docisk wiertarki podczas wiercenia nie powinien powodować wyraźnego spadku obrotów, a w przypadku wiercenia w betonie czy cegle, co pewien czas należy wycofać wiertło, aby usunąć nagromadzony w otworze pył.
4. Jeśli to możliwe należy korzystać z dodatkowej rękojeści trzymając wiertarkę oburącz.
5. Rękojeść powinna być ustawiona prostopadle do części chwytnej wiertarki, dzięki czemu łatwiej będziemy kontrolować położenie wiertła i nie dopuścimy do jego wyginania się.
6. Jeśli pracujemy młotowiertarką, to silne dociskanie narzędzia nie ma sensu, bowiem o wydajności kruszenia decyduje energia udaru bijaka. Urządzenie dociskamy jedynie na tyle, aby nie odskakiwało od ściany.
7. Przy korzystaniu z wiertarko-wkrętarki do dokręcania wkrętów z nacięciem krzyżakowym musimy dobrać właściwą końcówkę. Z pozoru podobne nacięcia mogą być bowiem przystosowane do jednego z dwóch typów końcówek oznaczanych jako PZ lub PH, różniących się geometrią.Nacięcia typu PH stosowane są głównie we wkrętach do metalu (blachowkrętach), natomiast PZ we wkrętach do drewna. W razie wątpliwości jaki wkręt zmierzamy zamocować należny obejrzeć jego główkę - dodatkowe płytkie nacięcia miedzy rowkami głównymi wskazują, że jest to wkręt typu PZ. Użycie niewłaściwej końcówki prowadzi z reguły do uszkodzenia naciec i sporych trudności z usunięciem źle dokręconego wkrętu.
8. Przy ustawianiu momentu dokręcania najpierw nastawiamy sprzęgło na przewidywaną niższa wartość, a dopiero później zwiększamy prędkość, tak aby nie spowodować uszkodzenia materiału.
9. Przy mocowaniu płyt gipsowo-kartonowych przydatne będą końcówki z ogranicznikiem głębokości wkręcenia.

Redaktor: Redakcja BudujemyDom
fot. otwierająca: fabiol / pixabay.com