Jak przystosować dom do potrzeb osób starszych?

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jaki czynnik ma największy wpływ na nasze zdrowie/sprawność?
• Jakie potrzeby mieszkaniowe mają osoby starsze z trzech grup wiekowych?
• Dlaczego lokalizacja domu seniora ma duże znaczenie?
• Jak stworzyć bezpieczny dom dla osób starszych lub osoby niepełnosprawnej?
• Jakie są przykładowe rozwiązania ułatwiające życie seniorom?
• Czym jest Cohousing?

Powodów starzenia się polskiego społeczeństwa jest kilka. Po pierwsze, obecnie w wiek senioralny wchodzą liczne roczniki urodzone w latach 50. i na początku lat 60. Baby boomersi z tego okresu to ok. 6 milionów osób.

Po drugie, w ostatnich latach utrzymuje się bardzo niska liczba urodzeń. Spadała ona już od połowy lat 80., nieznacznie zwiększając się w pierwszej dekadzie XXI w. Nadal jednak, mimo wprowadzenia programu 500+, dzietność w naszym kraju pozostaje na niskim poziomie i można przypuszczać, że w przewidywalnej przyszłości się nie poprawi.

Kolejną przyczyną starzenia się społeczeństwa jest stopniowe wydłużanie się życia. Jest to ze wszech miar pozytywny proces, który dokonuje się za sprawą poprawy warunków życia i postępu medycyny.

Starzenie się a zdrowie

Niestety, to, że dłużej żyjemy, nie oznacza, że dłużej jesteśmy zdrowi. Liczba lat przeżytych w dobrej kondycji wśród polskich seniorów utrzymuje się na stałym poziomie, niższym od obserwowanego w krajach zachodnich. Średnio Polak/Polka żyje w zdrowiu 8 lat po ukończeniu 65 roku życia, podczas gdy obywatele Norwegii mają przed sobą aż 15 lat.

Nie bez znaczenia jest, oczywiście, prawidłowa opieka medyczna, która w Polsce pozostawia wiele do życzenia. Brakuje wielu specjalistów, szczególnie dotyczy to geriatrii. Warto podkreślić, że na 100 tys. mieszkańców przypada 0,8 lekarza ze specjalizacją z tego zakresu, co stanowi jeden z niższych wskaźników w Unii Europejskiej.

Może cię zainteresować

Jak optycznie powiększyć łazienkę? Instrukcja montażu spłuczki JOMOTech Jaki grzejnik elektryczny do małej łazienki? Wentylatory - istotny element w łazience. Niezmiernie ważny szczegół w kominku Jak czyścić odpływ liniowy - poradnik praktyczny Jak dobrać oświetlenie LED do łazienki? Jak przykleić lustro na ścianie? Silia w łazience i kuchni - udany mariaż art deco i minimalizmu Jak odnowić fugę? Jak prać wełnę? Rosnąca inflacja nie daje spokoju? Dowiedz się, jak oszczędzać wodę i energię w swoim domu Jak powinna wyglądać łazienka bez barier? Ona jest harmonią. Nowa kolekcja ceramiki łazienkowej Roca Jak mądrze zagospodarować przestrzeń pod prysznicem dla wszystkich domowników? Zsyp na pranie w domu Jak dobrać stelaż, misę WC i przyciski do zabudowy podtynkowej w łazience? Nowoczesne aranżacje prysznica Aqua Blocker® - przeciwwodna masa uszczelniająca Ona jest nowoczesna. Nowe technologie w kolekcji ceramiki Roca Jakie oświetlenie zastosować w łazience? Ma być stylowo i funkcjonalnie Funkcjonalna łazienka na poddaszu - praktyczne porady Efektywna hydroizolacja w łazience - jakie uszczelnienia zastosować? Nowoczesna łazienka - inspiracje i pomysły na modny wystrój Na co należy zwrócić uwagę układając płytki ścienne i podłogowe? Baterie podtynkowe - znakomite rozwiązanie dla osób ceniących wygodę oraz nowoczesny design Nowy poziom luksusu - systemy hydromasażu do wanien akrylowych do zabudowy Zasady dobierania baterii do wanien w różnych stylizacjach Zagłębienie wanny spa - jak zrobić to dobrze?

Zobacz więcej Zwiń

Jednak, według Światowej Organizacji Zdrowia, to nie prawidłowy system opieki medycznej czy uwarunkowania genetyczne mają największy wpływ na nasze zdrowie. Najbardziej znaczącym czynnikiem jest środowisko, w którym żyjemy. Szczególnie istotny jest budynek - dom lub mieszkanie osoby starszej, bowiem to w nim, często już jako osoba nieaktywna zawodowo, spędza najwięcej czasu.

Zbliżając się do 60. roku życia, powinniśmy wybrać miejsce, w którym spędzimy resztę życia. To jest właściwy moment np. na zmianę dużego piętrowego domu na mniejszy, parterowy lub mieszkanie zlokalizowane w dobrze skomunikowanej okolicy. (fot. © WAVEBREAKMEDIA / DEPOSITPHOTOS)

Mieszkania a osoby starsze

Osoby starsze nie stanowią jednorodnej grupy osób. Czynnikami różnicującymi tę grupę są bez wątpienia dochody, poziom wykształcenia, miejsce zamieszkania, ale przede wszystkim wiek. W grupie osób starszych mamy bowiem 60-latków oraz ich 80-90-letnich rodziców. Z uwagi na te zróżnicowania - potrzeby seniorów, szczególnie wobec warunków zamieszkania, mogą być odmienne. Ze względu na wiek wyróżnia się trzy grupy seniorów.

Pierwsza grupa to osoby liczące 60-75 lat, choć według badania Polsenior, ogólnopolskiego badania warunków życia osób starszych, ta górna granica w przypadku Polski powinna być nieco niżej, 70-72 lat. Związane jest to z krótszym okresem życia w zdrowiu niż na Zachodzie. Ludzie w tym wieku charakteryzują się dobrym zdrowiem, nierzadko aktywnością zawodową lub wspieraniem bliskich w postaci np. opieki nad wnukami. Osoby te nie wymagają specjalnych udogodnień, związanych z miejscem zamieszkania, zaś częsta aktywność zawodowa pozwala na otrzymywanie dodatkowych, oprócz emerytury, dochodów.

Kolejna grupa to 70-80 lat. W tym wieku pojawiają się już poważniejsze problemy ze zdrowiem, w związku z tym w domach takich osób powinny pojawić się takie elementy, jak poręcze na ścianach lub rozwiązania o charakterze teleopieki.

Następny zbiór to osoby sędziwe, powyżej 80. roku życia. W tym okresie niedomagania zdrowotne mogą być już bardzo poważne. Wiele osób wymaga przebywania w placówce świadczącej usługi opiekuńczej. Może to być spowodowane różnymi urazami, powstałymi w nieprzystosowanej do potrzeb takiej osoby przestrzeni mieszkalnej, jak upadek w łazience przy wychodzeniu z wanny i złamanie kości szyjki udowej, które na tym etapie życia wymaga długotrwałego leczenia i nie zawsze kończy się pełnym powrotem do zdrowia.

Niestety, wiele osób w wieku podeszłym (powyżej 80 lat), mimo zamieszkiwania w złych warunkach, nieodpowiadających ich potrzebom, nie decyduje się na przeprowadzkę, np. do domu opieki. Jest dużo prawdy w powiedzeniu "starych drzew się nie przesadza". Związane jest to z olbrzymim stresem, jaki u osoby w tym wieku generuje zmiana siedziby, nawet gdy wydaje się ona wyraźnie lepsza od poprzedniej. Ponadto bardzo często są to osoby samotne - zwłaszcza kobiety, które w Polsce żyją średnio aż o 7 lat dłużej od mężczyzn. Pozostawione same sobie, powszechnie z wyjątkowo niskimi dochodami, nie są w stanie przeprowadzić remontu albo dokonać sprzedaży domu lub mieszkania i zakupu nowego.

Jest to bardzo poważny problem również w krajach zachodnich, w których rekomenduje się osobom starszym, aby przenosili się do lokali, w których spędzą resztę swojego życia w okolicach 60. roku życia. To wiek, w którym - jak zaznaczono wyżej - jesteśmy jeszcze sprawni, mamy nierzadko dodatkowe dochody i jesteśmy zdolni do samodzielnego koordynowania remontu, bądź przeprowadzki. Wybierając nowe miejsce zamieszkania, musimy jednak pamiętać o tym, co nieuniknione i że za jakiś czas nasz stan zdrowia może się pogorszyć.

Lokalizacja domu seniora

Wybierając położenie domu lub mieszkania, w którym spędzimy resztę życia, warto zwrócić uwagę na szereg czynników. Bardzo ważny jest odpowiedni dojazd. Wiele podmiejskich miejscowości, bądź terenów peryferyjnych, charakteryzuje się wąskimi, nieutwardzonymi drogami. Może to stanowić zagrożenie w razie konieczności nagłego wezwania pomocy. Są przypadki, w których - ze względu na grząskie, rozmoknięte drogi - karetka nie mogła dojechać. Często spotykanym problemem jest też chaotyczna numeracja domów, utrudniająca znalezienie konkretnego adresu, co również może przyczynić się do opóźnienia przyjazdu pomocy medycznej.

Niezwykle istotnym problemem jest samotność. To ona powoduje, że wiele starszych osób zapada na depresję, która skutkuje innymi poważnymi chorobami. Dlatego kluczowe jest, by siedziba takiej osoby znajdowała się w miejscu, w którego pobliżu mieszkają inni ludzie (idealnie, gdy dorosłe dzieci mieszkają blisko), oraz gdzie są podstawowe usługi, jak chociażby sklep spożywczy, apteka, przychodnia.

Lokalizacja domu lub mieszkania dla seniora powinna umożliwiać szybki dojazd karetki. Nie może on mieszkać z dala od sąsiadów i przy drodze, która np. zimą nie jest odśnieżana. (fot. © ANDREWLOZOVYI / DEPOSITPHOTOS)

Jakie powinno być mieszkanie dla osób starszych?

Na podstawie inicjatywy "Wzorcowego Mieszkania Seniora" (www.mimowieku.pl), opracowano szereg wytycznych, dotyczących mieszkania osoby starszej. Musi być ono bezpieczne, komfortowe i łatwe do utrzymania.

Bezpieczeństwo w domu osoby starszej

Tak jak wspomniano wyżej, zlokalizowanie domu lub mieszkania osoby starszej ma umożliwiać swobodny dojazd pomocy medycznej, w razie wystąpienia takiej potrzeby.

Ważny jest też dostęp do Internetu, dzięki któremu można wykorzystać rozwiązania o charakterze teleopieki czy telemedycyny.

Budynek powinien być dostępny dla osób poruszających się na wózku inwalidzkim. Musimy bowiem pamiętać, że ryzyko niepełnosprawności rośnie wraz z wiekiem. W Polsce jest prawie 5 milionów ludzi niepełnosprawnych, z czego ponad połowa to osoby 60+. Niepełnosprawność ruchowa może być następstwem chorób (udar, choroba Parkinsona) lub upadków, zdarzających się często w starszym wieku. Każde pomieszczenie należy dostosować do potrzeb osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim - mieć wolną przestrzeń o powierzchni okręgu o średnicy 1,5 m. Drzwi muszą mieć szerokość 90 cm. Włączniki świateł należy umieścić na obniżonej wysokości - 85 cm, zaś gniazdka wyżej - 40 cm lub więcej od podłogi. Takie rozwiązania zaleca się wprowadzić już na etapie budowy domu czy wykańczania mieszkania.

Materiały użyte do wykończenia powierzchni powinny charakteryzować się wysoką antypoślizgowością. Na podłodze nie mogą znajdować się wystające kable bądź przedmioty, o które moglibyśmy się potknąć. Z wiekiem słabnie nasz wzrok i coraz trudniej dostrzec drobne elementy. Potrzebujemy więcej światła i bardziej kontrastowych zestawień elementów, np. odpowiednich uchwytów w szafkach kuchennych. Użyte materiały muszą być też niepalne.

Dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii możemy znacząco podwyższyć bezpieczeństwo osób starszych poprzez zamontowanie czujników dymu czy zalania, które w porę ostrzegą - je bądź opiekuna.

Osoby starsze a komfort mieszkania

Dom osoby starszej powinien być wygodny w kilku wymiarach. W kontekście zmian klimatycznych bardzo ważny jest komfort termiczny. Osoby starsze są wyjątkowo wrażliwe na wysoką temperaturę, które - ze względu na wspominane zmiany - będą coraz częściej występowały w naszym kraju. Badania wskazują, że w okresie fal upałów znacząco rośnie śmiertelność w tej grupie wiekowej. Dlatego w mieszkaniu powinna być zainstalowana klimatyzacja.

Natomiast, zimą wiele osób, chcąc ograniczać koszty, w niewystarczającym stopniu ogrzewa lokal. Ma to też negatywne skutki na ich stan zdrowia. Ponadto budynek, w którym mieści się takie mieszkanie, powinien być dobrze ocieplony, by nie tylko chronić przed ucieczką ciepła zimą, ale i przeciwdziałać nadmiernemu przegrzewaniu się wnętrz w lecie.

Umiejscowienie okien w domu seniora, czyli komfort wzrokowy

Zaleca się, aby z mieszkania roztaczał się daleki widok, najlepiej na teren, na którym "coś się dzieje". Wiele osób w podeszłym wieku znajduje dużą przyjemność, obserwując przez długie godziny przestrzeń sąsiedzką. Ważne są także okna, dopuszczające dużą ilość światła, lecz należy wyposażyć je w osłony przeciwsłoneczne (wewnętrzne lub zewnętrzne), pozwalające na zacienienie w czasie upalnego lata lub np. po operacji zaćmy.

Dom osoby starszej dobrze zaizolowany akustycznie

Komfort związany z akustyką jest wbrew pozorom niezwykle istotny. Ma to związek z tym, że mimo tracenia słuchu, z wiekiem, na skutek zmian neurologicznych, stajemy się coraz bardziej wyczuleni na różne dźwięki. Dlatego rekomenduje się, by w mieszkaniu stosować elementy pochłaniające pogłosy (w postaci np. paneli akustycznych), zaś rodzaj ścian i okien wybierać tak, aby stanowiły dobrą izolację dźwięków z zewnątrz.

Dom osoby starszej a komfort olfatoryczny

Komfort ten związany jest z jakością powietrza i zapachem. Użyte do wykończenia materiały nie powinny wydzielać szkodliwych dla człowieka substancji (np. VOC). W związku z coraz większym zanieczyszczeniem powietrza poleca się stosowanie oczyszczaczy. Wiele osób starszych boryka się bowiem z chorobami górnych dróg oddechowych (astma, alergie), których nasilenie zwiększa się wraz z zanieczyszczeniem powietrza.

Mieszkanie osoby starszej łatwe do utrzymania

Siedziba seniora nie powinna mieć przeskalowanego metrażu. Optymalna powierzchnia dla 2 osób to 45-75 m2. Pamiętajmy, że z wiekiem nasze dochody będą ulegać zmniejszeniu, dlatego decydując się na zmianę miejsca zamieszkania, należy wziąć pod uwagę ten czynnik. Może to być niezależne mieszkanie w bloku, niewielki dom (wolno stojący lub szeregowy) albo oddzielne mieszkanie z ogródkiem wydzielone w domu dzieci.

Dom trzeba wyposażyć w instalacje nie wymagające obsługi. Dotyczy to w szczególności ogrzewania. Należy zrezygnować z palenisk z otwartym ogniem (kotłów na paliwa stałe, kominków, kóz i pieców). Materiały użyte do wykończenia wnętrz powinny być zmywalne, pozwalające na łatwe utrzymanie ich w czystości.

Rozwiązania ułatwiające urządzenie wygodnej i bezpiecznej siedziby seniora

W kuchni dolne półki/szuflady nie powinny być niżej niż 40 cm nad podłogą, ze względu na wystąpienie problemów ze schylaniem w późniejszym wieku, zaś półki górne na wysokości nie większej niż 120 cm. (fot. mimowieku.pl)

Wielu seniorów ma problemy ze wstawaniem, dlatego fotele powinny być wyposażone w funkcję pionizowania. (fot. mimowieku.pl)

W łazience powinniśmy zainstalować brodzik podłogowy, tak aby nie było żadnych progów i kantów, o które moglibyśmy się potknąć. (fot. mimowieku.pl)

Wnętrza mieszkania seniora powinny być jasne, z kontrastowo zaznaczonymi ważniejszymi elementami (gniazdka, łączniki, uchwyty itp). (fot. mimowieku.pl)

W sypialni główną rolę odgrywa łóżko - powinno być wygodne i wyższe niż standardowe. Wzdłuż ścian można zainstalować listwy oświetleniowe ułatwiające poruszanie się w nocy, zaś zasłony mogą być obsługiwane zdalnie (np. z łóżka). (fot. mimowieku.pl)

Dom przyjazny dla osób starszych - podsumowanie

Odpowiednie warunki zamieszkania seniorom to olbrzymie wyzwanie dla naszego kraju. Jeśli będą zapewniać bezpieczeństwo, komfort i łatwość utrzymania, to wtedy nakłady finansowe związane z leczeniem skutków upadków czy depresji takich osób będą mogły zostać ograniczone.

Niestety, obecnie na rynku nieruchomości nie ma zbyt wielu ofert kierowanych do osób starszych. Deweloperzy nie są zainteresowani tą grupą klientów, zaś propozycje społecznego budownictwa mieszkaniowego należą do rzadkości. Pozostaje rzeczywiście wziąć sprawy w swoje ręce. Doświadczenia zachodnie pokazują, że jest to możliwe. Kilkuosobowe grupy seniorów, często zaprzyjaźnionych, decydują się na wzniesienie budynku, w którym wspólnie spędzą resztę życia. Tzw. Cohousing jest jeszcze w Polsce mało popularny, tym niemniej w obliczu tak intensywnego przyrostu udziału ludzi starszych można oczekiwać, że w najbliższych latach powstaną inwestycje mieszkaniowe realizowane w tym modelu.

dr inż. arch. Agnieszka Cieśla
fot. otwierająca: © HAYDMITRIY / DEPOSITPHOTOS