Sauna - dlaczego warto ją mieć?

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jaką saunę wybrać: na wymiar, czy gotową kabinę?
• Jak zbudowana jest sauna?
• Jakie jest podstawowe wyposażenie sauny?
• W jakie instalacje musi być wyposażona sauna?
• Jak prawidłowo przeprowadzić seans w saunie?

Ze względu na brak prywatności nie wszystkim odpowiada korzystanie z sauny w ogólnie dostępnych obiektach. Najwięksi miłośnicy zakładają ją w swoich domach i w rodzinnej atmosferze czerpią liczne dobrodziejstwa płynące z takiego zabiegu.

Doskonale znają je Finowie, którzy od wieków całymi rodzinami i nawet codziennie zażywają kąpieli w gorącym powietrzu. Nie wyłączają z nich dzieci i seniorów, ani kobiet w ciąży (maluchy, starcy, ciężarne siadają na dolnych ławach, gdzie jest znacznie chłodniej, niż wyżej).

Właśnie od nich warto nauczyć się sztuki przeprowadzania tego prozdrowotnego zabiegu, ponieważ jak nikt inny potrafią zachować zdrowy rozsądek, prawidłowo dopasować do aktualnych potrzeb użytkowników temperaturę i wilgotność powietrza oraz czas przebywania w cieple. To mit, że preferują gorące i suche warunki w kabinie. Zawsze indywidualnie ustawiają parametry powietrza, wychodząc z założenia, że taka sesja to nie zawody - kto najdłużej wytrzyma w najwyższej temperaturze. Dla nich ideą przewodnią jest oczyszczenie organizmu z toksyn i odstresowanie się w najbardziej komfortowym środowisku.

Nie każdy może korzystać z sauny! Powinny się jej wystrzegać osoby z nadciśnieniem tętniczym, chorobami serca i skóry. Po konsultacji z lekarzem niekiedy i takim pacjentom wolno ją odwiedzać. Wszystko zależy od dobrania rodzaju takiego zabiegu, temperatury, wilgotności i czasu w niej spędzonego.

Sauna klasyczna na wymiar, czy gotowa kabina?

Jeszcze do niedawna najpopularniejsza była tradycyjna sauna z drewnianą boazerią i piętrowymi ławami oraz z elektrycznym piecem. Obecnie możliwości jest dużo więcej, ponieważ producenci oferują gotowe kabiny, w nowocześniejszym designie, wykonane między innymi z hartowanego szkła.

Są wśród nich jedno- lub dwuosobowe modele z elementów prefabrykowanych, których złożenie na miejscu jest łatwe i trwa krótko. Ukłonem producentów w stronę potencjalnych klientów jest opcja indywidualnego zaprojektowania i wykonania, jeśli trzeba jej wymiary i kształt dopasować np. do ukośnego stropodachu, czy nieforemnej wnęki w ścianie. Oprócz modeli modułowych w polskich domach chętnie instaluje się sauny kabinowe. Z uwagi na to, ze są nieduże (przypominają kabinę prysznicową), świetnie nadają się np. do małych przestrzeni, a ich montaż nie jest skomplikowany.

Dobra rada. Warto zadbać o to, żeby prywatna sauna spełniała potrzeby użytkowników pod względem funkcjonalnym i zdrowotnym. W doborze może pomóc indywidualny projekt i wizualizacja. Kluczowe jest jednak prawidłowe wytypowanie rodzaju sauny, a wcześniej poznanie dobrodziejstw, które oferuje.

W saunie tradycyjnej, dzięki odpowiednio dobranemu modelowi elektrycznego pieca, można łatwo wytworzyć różne parametry nagrzanego powietrza.

Kąpiel w nim, w zależności od stosunku temperatury do wilgotności powietrza, może być:

• sucha - kiedy temperatura dochodzi do 90-110°C, natomiast wilgotność do 10%; przy takich parametrach pocimy się najbardziej;
• mokra - gdy odbywa się przy 70-90°C (zabieg warto rozpocząć na poziomie 50°C), przy wilgotności 25-40% - takie łagodniejsze warunki preferuje największa rzesza saunowiczów;
• parowa - kiedy temperatura sięga 45-65°C, a wilgotność 45-100%. Do wytworzenia tak wysokiej wilgotności stosuje się modele pieców o wyższej mocy (z generatorem pary albo typu kombi). Kąpiele w tak łagodnych warunkach dobrze znoszą dzieci i osoby starsze. Podczas seansów można poddawać się inhalacjom ziołowym.

Ważna uwaga! W saunie stosuje się regułę sumy 110. Zgodnie z nią, suma temperatury powietrza określona w stopniach Celsjusza i wilgotności względnej w procentach powinna wynosić 110. Z tego powodu w jej wnętrzu zawiesza się termometr i higrometr.

Kabiny z generatorem pary. To dobra propozycja dla osób, którym szkodzi wysoka temperatura sauny klasycznej. Obiekty można uruchamiać nawet codziennie, gdyż gorąca para nagrzewa powietrze maksymalnie do temperatury 55°C, przy stuprocentowej wilgotności.

Kabiny infrared (IR) z zewnątrz są podobne do tradycyjnej sauny z drewna, jednak zamiast elektrycznego pieca montuje się w nich promienniki podczerwieni, które wytwarzają temperaturę najwyżej 40-50°C. Ze względu na niewielkie rozmiary, kabiny IR nadają się do niedużych pomieszczeń.

Jednoosobowa kabina infrared (IR) wykonana ze świerku skandynawskiego to dobra opcja do małej łazienki. (fot. Wandex)

Jak zbudowana jest sauna?

• Konstrukcja

Musi być samonośna nawet wtedy, gdy ściany sauny stoją przy ścianach działowych lub zewnętrznych budynku. Odstęp między nimi powinien być większy niż 5 cm, a od sufitu - co najmniej 10 cm. Konstrukcję stawia się z drewna o wysokiej jakości (odżywiczonego, najlepiej bez sęków), odpornego na działanie wilgoci i wysokiej temperatury, poddanego obróbce termicznej.

Wymaganą odporność ma m.in. świerk skandynawski, sosna skandynawska, jodła kanadyjska, cedr. Z krajowych drzew - osika.

• Izolacja i wykończenie ścian

Jeśli boki nie powstały z hartowanego szkła, np. o grubości 8 mm, między okładziną wewnętrzną i zewnętrzną układa się termoizolację z wełny mineralnej (dzięki niej wnętrze sauny szybko się nagrzewa). Jako warstwa wierzchnia dobrze sprawdza się drewno i płytki ceramiczne, natomiast od środka - boazeria z wymienionych gatunków drewna.

• Drzwi

Konieczne jest, żeby otwierały się na zewnątrz. Dawniej skrzydło (pełne lub z małą szybą) projektowano z identycznego drewna, co ściany. Obecnie często wytwarza się je z przezroczystego albo barwionego szkła hartowanego (zapewniają widok na wypoczynkową strefę).

• Posadzka

Podłogę w saunie (podobnie jak w reszcie pomieszczenia, w którym się znajduje), wykańcza się antypoślizgowym i odpornym na wilgoć materiałem (najczęściej płytkami). Na nich układa się zdejmowane drewniane kratki - są lepsze (niż twarda posadzka) do oparcia bosych stóp w trakcie seansów, umożliwiają dostęp do kafelków w celu ich umycia.

Sauny wykonuje się z drewna odpornego na działanie wilgoci i wysokiej temperatury, podanego obróbce termicznej, np. ze świerku lub sosny skandynawskiej, jodły kanadyjskiej, cedru. (fot. Klafs)

Wyposażenie sauny

• Ławy, siedziska, oparcia, zagłówki, osłony pieca i lamp

Zaliczają się do wyposażenia standardowego. Dolną ławę-leżankę lub siedziska umieszcza się na wysokości około 42 cm, górne - 80 cm. Nadaje się na nie tylko drewno, które nie chłonie wilgoci i słabo się nagrzewa, pozwalając użytkownikom na wypoczynek w pozycji leżącej albo siedzącej. Najczęściej wykorzystuje się krajowe miękkie drewno osikowe bądź egzotyczne abachi (tzw. zimne drewno). Z tego samego materiału powstają też zagłówki, oparcia, osłony pieca i lamp.

• Oświetlenie

Montuje się je na ścianach, daleko od pieca. Niektórzy użytkownicy kupują żarówki barwione, dające przytulne mało intensywne światło. Możliwe jest zastosowanie oświetlenia zmieniającego kolory (np. do chromoterapii) i regulowanego pilotem.

• Niezbędne przyrządy i akcesoria

Wewnątrz sauny umieszcza się, wspomniane już wyżej, termometr i higrometr. Czas każdorazowego seansu odmierza wisząca klepsydra. Do polewania kamieni na piecu potrzeba wiaderka z wodą i chochli (do saun przeznacza się drewniane cebry i drewniane łychy).

• Akcesoria dodatkowe

Wielu producentów oferuje głośniki, odporne na warunki panujące w saunie. Warto również kupić pojemnik na olejki eteryczne.

Niezbędne w prawie każdej saunie jest drewniane wiaderko z chochlą do polewania wodą kamieni na piecu. (fot. Saunet)

Piece, generatory pary, promienniki podczerwieni

W saunach starej generacji budowano palenisko na drewno i stawiano komin z przewodem dymowym. Obecnie nie zachodzi już taka potrzeba, bo klasyczne drewniane obiekty ogrzewa się piecem elektrycznym (który nie wymaga odprowadzania spalin do komina), zaś w wersjach z prefabrykatów stosuje piec elektryczny i generator pary, a w kabinach infrared - promienniki podczerwieni.

• Piece elektryczne

Mają coraz ciekawsze wzornictwo, ale ważniejsze od estetyki są parametry techniczne. Prawidłowy dobór rodzaju i modelu pieca to zadanie dla specjalisty od saun! Dotyczy to zwłaszcza dopasowania mocy. Zależy ona od kubatury sauny. Na 1 m3 przeznacza się około 1 kW mocy, z tym że przeszklenia zwiększają zapotrzebowanie na nią. Nie można zapomnieć o wyposażeniu dotyczącym bezpieczeństwa i komfortu eksploatowania pieca (istotne jest zabezpieczenie przed przegrzaniem oraz ochrona przed poparzeniem). Parametrem, który znacząco wpływa na późniejsze koszty eksploatacji sauny, jest czas nagrzewania się pieca. Dobrej klasy piec powinien rozgrzać saunę do 80°C w 30 minut.

Oczywiście, od konkretnego modelu zależy, czy umożliwi on użytkownikom przebywanie w suchej, mokrej i/lub parowej kąpieli powietrznej (nowoczesne urządzenia mają regulację wilgotności i temperatury w pomieszczeniu). Modele jednofunkcyjne mają wewnątrz obudowy grzałki, które ogrzewają specjalne kamienie. Wilgotność powietrza zwiększa się, gdy polewa się kamienie wodą. Do droższych dwufunkcyjnych pieców kombi producenci wbudowują generator pary, ewentualnie dołączają pojemnik na zioła. Warto zamówić wariant z tymi dwoma elementami, ponieważ umożliwiają aromaterapię i inhalację - para wodna przechodzi przez wybrane zioła i nabiera właściwości leczniczych.

• Generatory pary

Parową kąpiel powietrzną zapewni też zestaw - jednofunkcyjny piec (zainstalowany wewnątrz kabiny prefabrykowanej) plus generator pary (ulokowany na zewnątrz). Do tego drugiego urządzenia doprowadza się rury z zimną wodą i umieszczenia tak, żeby wylot miedzianej rurki (przez którą wytworzona para wodna przedostanie się do wnętrza sauny) znalazł się nad piecem.

• Promienniki podczerwieni

Promienniki podczerwieni (czyli lampy emitujące promieniowanie podczerwone) w kabinach infrared (IR) zastępują elektryczny piec. Zyskują coraz większą popularność w domach, ponieważ tego rodzaju promieniowaniu nie towarzyszy wysoka temperatura (najwyżej 40-50°C) ani wilgoć i para wodna (dlatego kabiny IR nie muszą spełniać ostrych wymogów dotyczących wentylacji i ułożenia wilgocioodpornej posadzki). Do zasilania lamp wystarcza napięcie 230 V, więc unika się doprowadzania trójfazowych przewodów 400 V. W porównaniu z tradycyjną sauną z piecem elektrycznym, której nagrzanie zajmuje co najmniej 30 minut, czas nagrzania kabiny IR wynosi zaledwie 5-10 minut.

Niezbędne instalacje w saunie

Klasyczne sauny i kabiny prefabrykowane wymagają prawidłowej wentylacji, doprowadzenia zasilania elektrycznego adekwatnego do mocy pieca oraz ewentualnie zimnej wody (przy wyposażeniu w generator pary), ponadto ułożenia odpowiedniej posadzki. Kabin IR nie dotyczy tyle obostrzeń.

• Instalacja elektryczna

Powinna być wykonana przez elektryka z uprawnieniami i doprowadzona osobnym obwodem, zabezpieczonym wyłącznikiem różnicowoprądowym w rozdzielnicy. Obwód dobiera się do mocy elektrycznego pieca, generatora pary, promienników podczerwieni. Przyłącze jednofazowe wystarcza do obsłużenia urządzenia, którego moc nie przekracza 4-5 kW. Piec o mocy powyżej 5 kW wymaga przyłącza trójfazowego (400 V).

• Wentylacja

Sprawna wymiana powietrza w pomieszczeniu z sauną to podstawa bezpieczeństwa jej użytkowników. W wersji z elektrycznym piecem, wlot świeżego powietrza umieszcza się w ścianie pod nim, a wylot ogrzanego powietrza po przeciwległej stronie - wysoko na niej lub w suficie, ewentualnie na wysokości ławek, wyprowadzając je do kanału w ścianie, a następnie do pomieszczenia, z którego powietrze było czerpane.

Odpowiednia lokalizacja i rozmiar sauny

Miejsce na saunę powinno się zaplanować już na etapie projektowania budynku. Najczęściej umieszcza się ją w łazience, największej sypialni, piwnicy. W przypadku domu dopiero projektowanego, łatwo jest zadbać o bliskość prysznica, miejsca umożliwiającego relaks w pozycji leżącej, wyjścia do ogrodu. W zamieszkanym budynku trzeba się niekiedy dobrze nagłowić nad lokalizacją sauny i spełnieniem określonych warunków. Tym bardziej, że jej wysokość ma wynosić przynajmniej 200 cm.

Pozostałe wymiary zalecane dla czteroosobowej rodziny to 200 x 200 cm albo 200 x 160 cm (na leżakach wzdłuż ściany o długości 200 cm można będzie się wygodnie położyć). Jeżeli wstawienie kilkuosobowej gotowej sauny na poddasze uniemożliwia nisko opadający stropodach, warto wykonać ją na wymiar. Przy mniejszej liczbie domowników sprawdzi się model kabinowy.

Jak prawidłowo przeprowadzić seans w saunie?

Przed rozpoczęciem seansu należy umyć i wytrzeć całe ciało, a po wejściu do sauny, usiąść lub położyć się na ręczniku z bawełny.

Pojedynczy zabieg trwa 8 do 15 minut. Po wypoceniu toksyn, należy opuścić kabinę i wziąć zimny prysznic. Oblewa się najpierw stopy, nogi, następnie tułów i głowę. Potem konieczny jest odpoczynek, najlepiej w pozycji leżącej, przez 10-20 minut (z tego powodu zaleca się zaplanowanie w pobliżu miejsca relaksu z wygodnymi leżankami). Wszystkie czynności powtarza się jeszcze raz, najwyżej dwa razy.

W trakcie seansu ważne jest zachowanie zasady - im wyższa jest temperatura, tym krótszy czas spędzony w saunie, a dłuższe ochładzanie się pod prysznicem i wypoczynek.

Redaktor: Lilianna Jampolska
fot. otwierająca: Wandex)