Oczyszczalnie ścieków - dotacje, formalności, uwarunkowania środowiskowe, działanie

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jakich formalności wymaga budowa oczyszczalni ścieków?
• Dlaczego trzeba zbadać warunki glebowe i środowiskowe przed budową oczyszczalni?
• Gdzie można uzyskać dofinansowanie na budowę oczyszczalni ścieków?
• Jak działa przydomowa oczyszczalnia ścieków?
• Jakie są rodzaje przydomowych oczyszczalni i czym się charakteryzują?

Wszystkie certyfikowane modele, służące do oczyszczania domowych ścieków, to urządzenia pożyteczne i ekologiczne. Zasada działania każdego z nich opiera się na wzbudzeniu intensywnych procesów biologicznych - rozkładzie ścieków na proste i nieszkodliwe dla środowiska naturalnego związki mineralne. Wskutek tego przetworzoną substancję można odprowadzać np. do gruntu.

Na takie rozwiązanie powinni się zdecydować mieszkańcy gmin o rozproszonej zabudowie, i w których poprowadzenie sieci zbiorczej kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalne. Przydomowe oczyszczalnie ścieków zapewniają długoletnie i niemal bezobsługowe użytkowanie, niskie roczne koszty eksploatacji 100-400 zł (podczas gdy opróżnianie szamba to wydatek 1500-3000 zł rocznie) i co jeszcze ważniejsze - wyjątkowo krótki okres zwrotu inwestycji, średnio po trzech latach.

Najprostsze wersje takiego urządzenia są niewiele droższe w budowie od szczelnego szamba. W wielu rejonach Polski można dodatkowo zmniejszyć koszt inwestycyjny, ubiegając się o dofinansowanie ze środków gminnych (lub unijnych).

Niestety budowa własnego układu oczyszczania jest obwarowana obostrzeniami formalnymi i prawnymi, a także dotyczącymi warunków środowiskowych i glebowych na posesji.

Krok 1 - poznajemy obwarowania formalne

Sprawdzenie ich jest konieczne, bowiem w Polsce istnieją miejsca, gdzie lokalne prawo zabrania budowy przydomowych oczyszczalni ścieków (informacje dostępne są w MPZP oraz w urzędzie gminy). Przykładowo - nie mogą powstać na terenach okresowo zalewanych wodą.

Zgodnie z Prawem Budowlanym, wykonanie przydomowej oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m3 na dobę wymaga jedynie zgłoszenia w starostwie powiatowym, a po upływie 21 dni i nie później niż po upływie dwóch lat - rozpoczęcia jej budowy. Do zgłoszenia trzeba dołączyć szkice i rysunki, mapkę z lokalizacją oczyszczalni, dokument stwierdzający prawo do dysponowania nieruchomością. Proces budowy należy zakończyć inwentaryzacją powykonawczą oraz zawiadomić o tym ten sam urząd.

Możliwość wykonania przydomowej oczyszczalni ścieków trzeba sprawdzić w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. (fot. J. Werner)

Krok 2 - zbadanie warunków glebowych i środowiskowych

Informacja o rodzaju gruntu jest ważna, gdy planuje się wykorzystanie go w drugim etapie oczyszczania ścieków, albo do odbioru oczyszczonego produktu. Trzeba zatem wykonać dokładne badanie geotechniczne. Określa ono rodzaj gleby i jej przekrój, a także poziom wód gruntowych. Ten ostatni powinien się znajdować co najmniej 1,5 m poniżej rur drenarskich. Jeśli jednak wody gruntowe zawieszone są zbyt wysoko, stosuje się warianty oczyszczalni, np. z podniesionym kopcem filtracyjnym i przepompownią.

W niektórych przypadkach przeszkodą może okazać się zbyt mała wielkość działki. Przykładowo, dzieje się tak wtedy, gdy między osadnikiem gnilnym a studnią (własną i sąsiadów) nie uda się zachować określonej przepisami minimalnej odległości 15 m, albo dystansu 30 m między odbiornikiem oczyszczonych ścieków i studnią. Odległości od innych obiektów na działce również regulują przepisy prawa, więc koniecznie trzeba je poznać.

Krok 3 - sprawdzenie możliwości dofinansowania inwestycji

W przypadku przydomowych oczyszczalni ścieków, środki na wdrożenie specjalnego programu operacyjnego pozyskują tylko władze gminy, dlatego planując inwestycję, należy dowiedzieć się, czy aktualnie realizują tego rodzaju projekt. Szczegółowe informacje znajdują się w miejscowym wydziale ochrony środowiska oraz w Internecie.

Dlaczego warto tak postąpić? Ponieważ koszt inwestycyjny oczyszczalni można zmniejszyć dzięki dotacji ze środków unijnych, albo NFOŚiGW. Otrzymując ją, późniejsi użytkownicy mają szansę pokryć nawet do 90% kosztów kwalifikowanych! Jednak muszą się liczyć z tym, że w każdym przypadku dofinansowanie jest inne, np. może obejmować tylko pewne rodzaje oczyszczalni, wykonanie projektu itd.

Może cię zainteresować

Rekuperatory do odzysku ciepła z wody szarej: oszczędność i ekologia Co powinieneś wiedzieć o programie dofinansowania Moja Woda? Kiedy trzeba zamontować reduktor ciśnienia wody w domowej instalacji? Pompy głębinowe w technologii DRYRUN PRO. Co to jest suchobieg? Jakie rury służą do wykonania instalacji pneumatycznej? Jakie są średnice rur odpływowych z PVC w kanalizacji zewnętrznej? Jak podłączyć pływak do pompy wody? Jak działa przewód grzewczy z termostatem? Ochrona rur z wodą przed zamarzaniem Jakie powinno być ciśnienie w instalacji wodnej w domu i jak je zapewnić? Instalacje sanitarne w nowym domu. Co musisz wiedzieć? Przydomowa oczyszczalnia ścieków na każde warunki gruntowe Co jest potrzebne do poboru wody ze studni? MultiSkin PUSH - idealne rozwiązanie do instalacji wody użytkowej i systemów grzewczych w budynkach mieszkalnych Wszystko o rurach spustowych Jak zabezpieczyć pompę do wody przed pracą na sucho? Jak długo pompa może pracować na sucho? ESYBOX MAX - hydroforowa technologia przyszłości! Czym się różni anoda magnezowa od tytanowej? Jak działa pompa abisynka? Jak zamontować przydomową oczyszczalnię ścieków na kopcu nasypowym? Dlaczego w instalacji c.o. warto stosować filtr magnetyczny? Co to jest norma ISO 9001:2015 i jakie są korzyści z certyfikacji dla klientów firmy? Polietylenowa czy kauczukowa - którą izolację rur wybrać? Jak przebiega montaż sygnalizatora szamba? Jak zapewnić stabilne ciśnienie wody w domu? Jak montuje się szybkozłączkę do szamba w ogrodzeniu?

Zobacz więcej Zwiń

Krok 4 - zaczerpnąć wiedzę o przydomowym oczyszczaniu ścieków

We wszystkich rodzajach urządzeń zachodzi identyczny proces - najpierw etap beztlenowego, następnie etap tlenowego oczyszczania ścieków.

• Etap I

W jedno- lub wielokomorowym osadniku gnilnym odbywają się procesy biochemiczne, wywołane przez bakterie beztlenowe oraz zjawiska fizyczne (floatacja i sedymentacja). W ich wyniku stała część osadu ulega fermentacji i rozkłada się na: proste związki rozpuszczalne w wodzie i nierozpuszczalne sole mineralne. Po dwóch albo trzech dniach i przejściu przez kosz filtracyjny, płynna część ścieków, nazywana szarą wodą, przepływa do studzienki rozdzielczej. W tym momencie ścieki są oczyszczone w ok. 65%.

Z osadnikiem gnilnym zazwyczaj często jest zintegrowany separator tłuszczu. Modele osadnika z takim separatorem stosuje się, gdy ścieki zawierają duże ilości tłuszczu i istnieje zagrożenie wychładzania rur kanalizacyjnych i osadzania go w ich wnętrzu.

• Etap II

Następnie klarowne ścieki poddawane są dalszemu oczyszczaniu w warunkach tlenowych. Wtedy następuje rozkładanie i neutralizowanie zanieczyszczeń.

Montaż osadnika gnilnego (fot. www.szamba-oczyszczalnie.pl)

Krok 5 - dobranie rodzaju oczyszczalni

• Oczyszczalnie drenażowe

Montuje się je najczęściej i wszędzie tam, gdzie tylko pozwalają na to warunki glebowe i środowiskowe. Drenażowe systemy oczyszczające zyskały uzasadnioną popularność dzięki prostej konstrukcji, małej awaryjności, niskim kosztom inwestycyjnym i eksploatacyjnym oraz łatwej obsłudze. Występują w kilku wariantach.

• Oczyszczalnie z drenażem rozsączającym

Wariant z drenażem rozsączającym wymaga przepuszczalnego gruntu i ułożenia rur drenarskich. Po wstępnym oczyszczeniu w osadniku gnilnym, ścieki trafiają do studzienki rozdzielczej, z niej do systemu perforowanych rur drenarskich, a w końcu do przygotowanego poletka filtracyjnego. Jego wielkość projektuje się w zależności od ilości ścieków i ilości użytkowników. Na jednego mieszkańca przeznacza się około 15 m rury z PVC o średnicy ok. 110 mm, którą obsypuje warstwą płukanego żwiru frakcji 16/32 mm. W układ drenów wstawia się kominki napowietrzające. Jeżeli na posesji nie ma miejsca na poletko filtracyjne, przygotowuje się jeden szeroki tunel drenujący, bądź szeregowo ulokowane pakiety filtrujące.

• Oczyszczalnie ze złożem (filtrem) piaskowym albo żwirowym

Wariant ze złożem (filtrem) piaskowym albo żwirowym stosuje się na gruncie słabo przepuszczalnym, albo gdy poziom wód gruntowych jest wysoki. W pierwszym przypadku - usuwa się glebę na głębokości 1,5 m i zastępuje piaskiem i/lub żwirem, tworzącymi filtr. W drugim - buduje się przepompownię ścieków i kopiec filtracyjny, oddzielony od rodzimego podłoża folią. W kopcu formuje się filtr piaskowy bądź żwirowy, na nim dreny (mogą być podłączone do specjalnych pakietów filtrujących), uszczelnia całość folią dla zabezpieczenia przed czynnikami atmosferycznymi.

Ścieki ze studzienki rozprowadzającej trafiają do drenów rozsączających, z nich do złoża, potem do drenów zbierających, które kierują je do studni zbiorczej, a potem do odbiornika, skąd taką niemal oczyszczoną wodę można je wykorzystywać do celów gospodarczych.

Oczyszczalnie biologiczne

Również występują w kilku wariantach - oprócz modeli z osadem czynnym, albo ze złożem biologicznym, opracowano nowoczesne wersje hybrydowe, które łączą obie technologie. Urządzenia mają bardziej złożoną budowę niż drenażowe, za to sprawdzają się w trudniejszych warunkach glebowych, bądź na małych działkach. Zajmują średnio zaledwie 8 m2, a lokalizacji nie ogranicza rodzaj gruntu, ani poziom wód gruntowych. Zaletą jest kompaktowy rozmiar, wadą - wysokie koszty inwestycyjne.

• Oczyszczalnie z osadem czynnym

W technologii z osadem czynnym pierwsza komora zbiornika pełni rolę osadnika wstępnego, w drugiej zachodzi napowietrzanie, trzecia to osadnik wtórny. Ścieki, wstępnie oczyszczone w pierwszym osadniku, cyklicznymi porcjami podawane są do komory napowietrzenia i dalej. Pływające mikroorganizmy (tzw. osad czynny, inaczej kłaczki), które tlenowo rozkładają ścieki na osad i ciecz nadosadową, wydajnie pracują - pod warunkiem, że są dotlenione i wymieszane ze ściekami.

Zadanie to spełnia urządzenie napowietrzające. Niedotleniony osad opada na dno i zostaje przepompowywany do osadnika wtórnego w postaci osadu nadmiernego. Celowo inicjuje się proces recyrkulacji (przepływania osadu z dna osadnika wtórnego na do wstępnego), dzięki czemu część wracającego osadu, powstającego w wyniku procesu sedymentacji, również zostaje rozłożona. Resztę okresowo usuwa się z oczyszczalni (raz na rok lub na 2 lata). Natomiast ciecz nadosadową, po odprowadzeniu do odbiornika lub studni chłonnej, można wykorzystać gospodarczo.

• Oczyszczalnie ze złożem biologicznym

W technologii ze złożem biologicznym ścieki przepływają z osadnika gnilnego do zbiornika z napowietrzonym, stałym złożem biologicznym, utworzonym przez np. kamienie, kształtki PVC, siatkę z polietylenu. Na jego powierzchni rozwija się błona biologiczna z bakterii, które odżywiając się związkami zawartymi w ściekach, jednocześnie je oczyszczają. W wyniku wielokrotnego przepływania przez złoże i błonę biologiczną, ścieki zostają oczyszczone w 95% i mogą być odprowadzone do gruntu, wód powierzchniowych i urządzeń wodnych. Wadą tego systemu jest konieczność czyszczenia złoża.

Aby tego uniknąć, do tradycyjnego złoża biologicznego dodaje się złoże zanurzone (tarczowe lub zraszane). Cechuje je stabilność i odporność na zmiany jakościowe, ilościowe i temperaturę dopływających ścieków. Aby odpowiednio przepływały i stale kontaktowały się z błoną biologiczną, w oczyszczalni montuje się tarcze i dyski, które obracają się ze stałą prędkością, zapewniając równomierny dopływ ścieków. Natomiast powietrze, dostarczane przez pompy napowietrzające, wymusza obracanie złoża biologicznego. To sprawia, że ten element nie zarasta i nie wymaga czyszczenia, a cały system nie wymaga dodawania biopreparatów przez sedes.

Zbiornik biologicznej oczyszczalni ścieków zbudowany z osadnika wstępnego - wyposażonego w filtr na wylocie, zabezpieczający przed przedostawaniem się części stałych oraz w reaktor ze złożen biofiltracyjnym. (fot. Kan-Eko)

Oczyszczalnie roślinne

Ścieki oczyszczane są w złożach glebowo-korzeniowych przez bakterie żyjące w korzeniach roślin. Ten element, oddzielony folią od macierzystego gruntu, składa się z kilku warstw - piasku, żwiru, urodzajnego gruntu (sadzi się na nim trzcinę, wierzbę). Tego typu urządzenia dekorują działkę i uzyskują wysoką sprawność. Umożliwiają wykorzystanie oczyszczonych ścieków do celów gospodarczych lub ozdobnych (tzw. ociek można skierować do studni chłonnej, stawu). Wymagają jednak dużej powierzchni i są drogie w budowie. W zimie, podczas dłuższej przerwy w dostawie ścieków spowodowanej wyjazdem, złoże może zamarznąć.

Redaktor: Lilianna Jampolska
fot. otwierająca: Gama Plastic