Rodzaje impregnatów do drewna

Czego dowiesz się z artykułu?

• Dlaczego drewno wymaga impregnacji?
• Jakie drewniane elementy musimy zaimpregnować?
• Jakie są rodzaje impregnatów?
• Jakie są sposoby impregnacji drewna?
• Jakie są orientacyjne ceny impregnatów do drewna?

Drewno wykorzystywane jest do budowy i wykańczania zarówno domów, jak i elementów znajdujących się w ich otoczeniu. Wykonuje się z niego więźby dachowe, konstrukcje szkieletowe, stropy, podłogi, elewacje, ale też tarasy, meble ogrodowe, ogrodzenia czy elementy małej architektury. Budulec ten często jest impregnowany na etapie produkcyjnym, w tartaku, ale bywa też, że należy się o to zatroszczyć samemu. Jak się do tego zabrać i jakich wyrobów użyć?

Jak samodzielnie zaimpregnować drewno?

Jak drewnu przywrócić świeżość i barwę?

Yan Cieśla - popularny bloger, mistrz ekostolarki, testował produkty Altaxa - linię żywiczną preparatów służących do odnawiania drewna. Z jakim efektem? Zobaczcie koniecznie.

Co szkodzi drewnu?

Zasadność impregnacji drewna, czyli nasycania go preparatami nadającymi odpowiednie cechy i właściwości ochronne w celu przedłużenia żywotności, nie podlega dyskusji. Materiał ten jest bowiem mocno narażony na szkodliwe działanie czynników atmosferycznych i biologicznych.

Czynniki szkodzące drewnianym elementom:

• deszcz i śnieg - wnikająca weń woda powoduje, że pęcznieje i się kurczy, co prowadzi do osłabienia jego struktury;
• grzyby - pojawiają się w drewnie, którego wilgotność przekracza 40%. Wywołują szereg chorób. Sinizna, na którą podatne jest drewno drzew iglastych, objawia się szaro-czarnymi plamami, które obniżają estetykę drewna. Brunatnica, atakująca zarówno drzewa iglaste, jak i liściaste, charakteryzuje się brązowymi zabarwieniami - może dodatkowo prowadzić do obniżenia jego wytrzymałości. Murszenie doprowadzają drewno do zupełnego rozkładu. Z kolei pleśnie, które atakują samą zawilgoconą powierzchnię drewna, są niebezpieczne przede wszystkim dla ludzi;
• promieniowanie UV - intensywne działanie słońca skutkuje odbarwieniem i zwiększeniem chropowatości powierzchni, ponadto niszczy ligninę spajającą komórki drewna. W efekcie budulec ten rozsycha i pęka. Trzeba jednak pamiętać, że niekorzystny jest również brak słońca. Łatwo można to zaobserwować na zacienionych ścianach i płotach od strony północnej, gdzie pojawiają się mchy, glony i porosty, które nie wyglądają estetycznie;
• owady - żerują zarówno w drewnie mokrym, jak i suchym. Wydrążone przez nie korytarze pogarszają właściwości fizyczne tego surowca.

Kolejnym argumentem za impregnacją drewna są względy przeciwpożarowe. Niektóre impregnaty mogą utrudnić jego zapalenie albo ograniczyć rozprzestrzenianie się płomieni.

Uwaga! Impregnacja to tylko jeden z elementów konserwacji drewna. Do dodatkowej ochrony i dekoracji przeznaczone są lakiery, lakierobejce, oleje i farby.

Elementy drewniane umiejscowione w otoczeniu domu, takie jak ogrodzenia, altany czy meble ogrodowe stale wystawione są na działanie niekorzystnych warunków atmosferycznych. W celu ich ochrony stosuje się różnego rodzaju impregnaty. (fot. Vidaron (Śnieżka))

Co impregnować?

Impregnacji wymaga zarówno drewno świeże, jak i to użytkowane. Jak wspomniano, budulec wykorzystywany do wykonania elementów konstrukcyjnych domu (więźba dachowa, dźwigary, belki, filary itp.) zabezpieczany jest często już w tartaku. Samemu trzeba natomiast zadbać o drewniane elewacje oraz drewno w otoczeniu domu - na tarasie i w ogrodzie. To właśnie na świeżym powietrzu silnie operuje słońce, drewno wystawione jest na działanie deszczu, śniegu, wiatru i mrozu. Problemem są też zalegające tygodniami na drewnianych elementach wilgotne liście.

Należy więc pomyśleć o ochronie drewnianych elewacji i tarasów, oraz wykonanych z tego materiału ogrodzeń, altan, wiat, ławek ogrodowych, elementów placów zabaw, pergoli itp.

Impregnacji wymaga zarówno drewno świeże, jak i starsze, które po latach użytkowania nie wygląda już estetycznie. (fot. Bondex)

Ryzyko rozkładu biologicznego drewna zależy od jego gatunku. Najmniej odporne jest miękkie drewno rodzime, które łatwo chłonie wodę - sosna, świerk, wierzba czy topola. Bardziej wytrzymałe są odmiany twarde, takie jak dąb, buk, cis, grab czy jesion. Najbardziej żywotne są gatunki egzotyczne (teak, iroko, heban, cedr), charakteryzujące się dużą gęstością. Zakup wykonanych z nich wyrobów wiąże się jednak z dużo wyższymi nakładami finansowymi.

Wpływ na odporność drewna na działanie wody ma też sposób jego obrobienia. Pod tym względem najlepiej sprawdza się materiał oheblowany, pozbawiony dużej ilości drobnych włókien chłonących wilgoć. Na otwartym powietrzu wytrzyma dłużej niż drewno szorstkie.

Jak wykończyć meble ogrodowe z palet?

 

Rob in Wood - mistrz stolarki niepokornej dostał zadanie: zbudować drewniane siedziska z drewnianych pelet.

Podatność na zniszczenie drewna w dużej mierze zależy od gatunku. Najmniej odporne na warunki atmosferyczne i degradację biologiczną są miękkie odmiany rodzime (sosna, jodła), najbardziej żywotne jest zaś drewno egzotyczne. (fot. V33)

Rodzaje impregnatów do drewna

W sprzedaży jest kilka rodzajów impregnatów, różniących się przede wszystkim składem chemicznym, który decyduje o ich działaniu i zastosowaniu. Jedne chronią kompleksowo, inne stanowią zabezpieczenie tylko przed niektórymi niebezpiecznymi czynnikami, np. owadami, grzybami, ogniem, promieniowaniem UV czy czynnikami atmosferycznymi. Niektóre preparaty dodatkowo dekorują drewno, wybrane nie tylko je chronią, ale też leczą elementy już zagrzybione.

Dlatego przed zakupem powinniśmy przemyśleć, jaki rodzaj konstrukcji będziemy impregnować i gdzie jest ona zlokalizowana (elementy konstrukcyjne, elewacje, płoty, mała architektura, meble na zewnątrz, wyposażenie w pomieszczeniach), jaki jest gatunek drewna i w jakim jest ono stanie, a także jaki efekt wizualny chcemy osiągnąć.

W sprzedaży są różne rodzaje impregnatów. Zarówno takie, które zapewniają kompleksową ochronę drewna, jak i zabezpieczające tylko przed niektórymi niebezpiecznymi czynnikami. (fot. Vidaron (Śnieżka))

Impregnaty solne przeznaczone są przede wszystkim do ochrony drewna konstrukcyjnego, zwłaszcza więźby dachowej, przed owadami, grzybami i ogniem. Oferowane są w postaci proszku do rozrobienia w wodzie, rzadziej w formie koncentratu. Aby zapewnić skuteczną ochroną, nanosi się je w komorze próżniowo-ciśnieniowej lub za pomocą namaczania, dzięki czemu głęboko wnikają w strukturę drewna. Nie są odporne na warunki atmosferyczne i wilgoć, dlatego stosując je do ochrony drewna ogrodowego trzeba dodatkowo użyć farby lub lakierobejcy.

Uwaga! Preparatów na bazie soli nie wolno stosować do zabezpieczania deskowania dachu, na którym zostanie położone pokrycie z blachy, ponieważ sól znajdująca się w preparacie może powodować jej korodowanie.

Impregnatów wodorozcieńczalnych używa się zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku. Zabezpieczają drewno przed wilgocią, owadami i mikroorganizmami. Nanosi się je i metodami przemysłowymi, i przy użyciu natrysku lub pędzla. Są bezwonne, bardzo wydajne i krótko schną. Można je nakładać na lekko wilgotne drewno. Nie są natomiast polecane do zabezpieczania starego, wysuszonego drewna, które pod ich wpływem może pęcznieć i pękać.

W takim przypadku lepiej zastosować preparat rozpuszczalnikowy. Stanowi on skuteczną ochronę przed wilgocią, promieniami UV i szkodnikami. Aplikuje się go najczęściej za pomocą pędzla lub przez zanurzenie. Trzeba stosować się ściśle do instrukcji producenta. Część impregnatów rozpuszczalnikowych nadaje się wyłącznie do stosowania na zewnątrz. W czasie aplikacji trzeba zaś pamiętać, że mogą być łatwopalne.

Kolejna kategoria to impregnaty barwiące. Jak wskazuje nazwa, służą przede wszystkim do dekoracji drewna. Choć obok pigmentów barwiących zawierają też środki grzybobójcze i owadobójcze (dlatego zalicza się je do impregnatów), pokryte nimi drewno dobrze jest zabezpieczyć dodatkową warstwą lakierobejcy lub lakieru bezbarwnego. Wówczas ochrona będzie pełniejsza. Nanosi się je pędzlem na dobrze oszlifowane powierzchnie - zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków.

Uwaga! Niektóre wyroby w wersji bezbarwnej przeznaczone są do wstępnej impregnacji, następnie należy użyć impregnatu koloryzującego o właściwościach dopasowanych do potrzeb.

Zabezpieczanie drewna

 

Z filmu dowiesz się, dlaczego do impregnacji drewna trzeba koniecznie używać pędzla, a ostatnią warstwę lakierobejcy kłaść wałkiem i dodatkowo rozcierać preparat pędzlem.

Sposoby impregnacji drewna

Jak wspomniano, drewno można impregnować na różne sposoby. Część z nich to metody przemysłowe, inne można zastosować również w warunkach domowych:

Metoda próżniowo-ciśnieniowa

Przeprowadza się ją w specjalnych urządzeniach zwanych autoklawami, gdzie z komórek drewna odsysane jest powietrze, a jego miejsce zajmuje impregnat. To najskuteczniejszy sposób, ponieważ preparat wnika w drewno na bardzo dużą głębokość, doskonale chroniąc budulec. Metoda ta wykorzystywana jest m.in. do impregnacji drewna konstrukcyjnego, np. elementów więźby dachowej;

Zanurzenie

Polega na nasycaniu drewna przez całkowite zanurzenie w środku impregnacyjnym. Zazwyczaj odbywa się to w wyspecjalizowanych zakładach. Samodzielne przeprowadzenie takiej czynności na placu budowy jest dość kłopotliwe. Wymaga wykopania dołu, wyłożenia go folią izolacyjną, napełnienia impregnatem, namaczania w nim elementów konstrukcyjnych przez kilkadziesiąt minut, następnie wysuszenia drewna. Przy niewielkiej ilości budulca jest to nieopłacalne, ponieważ straty impregnatu są znaczące;

Natrysk

Drewno zabezpiecza się aplikując środki ochronne za pomocą spryskiwacza pneumatycznego. Nie musi się to odbywać w warunkach przemysłowych, do natrysku można użyć nawet zwykłego przenośnego urządzenia do ochrony roślin w ogrodzie. Ten sposób, choć szybki, jest jednak mało efektywny, wiąże się bowiem z dużymi stratami impregnatu. Dlatego nie jest zalecany do zabezpieczania trudno dostępnych miejsc, np. fragmentów konstrukcji altan.

Sprawdzi się za to w przypadku dużych płaskich powierzchni, np. drewnianych części elewacji. W związku z tym, że podczas natrysku dochodzi do rozpylania substancji toksycznych, trzeba pamiętać o odpowiednim ubraniu i masce ochronnej;

Malowanie

polega na naniesieniu impregnatu na drewno za pomocą pędzla, wałka lub gąbki. To najpopularniejsza metoda stosowana w warunkach domowych. Maluje się najczęściej ogrodzenia, balustrady, pergole, wiaty, meble ogrodowe itp. Ważne, by podczas prac pamiętać o kilku zasadach.

Temperatura otoczenia nie powinna być niższa niż 5 i wyższa niż 25°C. Drewno nie może być ani zmrożone, ani zbyt nagrzane od słońca. Z wyjątkiem niektórych preparatów wodorozcieńczalnych, impregnaty nakłada się na całkowicie suche drewno. Musi być ono starannie oczyszczone z kurzu i odtłuszczone. W przypadku starych elementów niezbędne jest zeszlifowanie papierem ściernym resztek farb, lakierów oraz zmurszałej warstwy.

Nie należy też zapomnieć o zabezpieczeniu przed zachlapaniem miejsca pracy za pomocą folii ochronnej. Bardzo ważne jest staranne wymieszanie impregnatu przed użyciem. Dzięki temu uzyskamy jednorodną konsystencję oraz barwę preparatu.

Większość impregnatów dobrze rozprowadza się za pomocą tradycyjnego pędzla. Powinno się go moczyć tylko do ok. 1/3 długości włosia. Środek nakłada się długimi, płynnymi ruchami, zgodnie z kierunkiem słojów drewna, dzięki czemu powłoka będzie równomierna, pozbawiona smug. Grubość warstwy zależy od zaleceń producenta wyrobu. To samo dotyczy liczby warstw.

Uwaga! Malowanie to najmniej skuteczna metoda impregnacji. Zabieg trzeba powtarzać regularnie, nawet co 3 lata, w zależności od stanu drewna.

Przed rozpoczęciem impregnacji drewno trzeba dokładnie oczyścić. Budulec musi być też suchy, ponadto nie powinien być ani zmrożony, ani zbyt nagrzany od słońca. (fot. Benjamin Moore)

Impregnat aplikuje się długimi, płynnymi ruchami, zgodnie z kierunkiem słojów drewna. (fot. Altax)

Koszty impregnatów

Ceny impregnatów są bardzo różne. Aby dokonać optymalnego wyboru nie wystarczy porównać cen produktów na sklepowej półce. Wyroby są bowiem dostępne w opakowaniach o różnej wielkości, różna jest też ich wydajność. Litr impregnatu może wystarczyć do pokrycia 5 albo 15 m². To trzykrotna różnica. Najlepiej więc zebrać te informacje, a dodatkowo przeliczyć cenę za litr produktu. Markowe wyroby kosztują od 15 do ponad 80 zł/l.

Redaktor: Norbert Skupiński
fot. otwierająca: Drewnochron