Oświetlenie zewnętrzne domu i ogrodu

O oświetleniu ogrodu najlepiej pomyśleć przed jego zagospodarowaniem - by, prowadząc przewody elektryczne do zasilania lamp, nie zniszczyć trawnika i rabat oraz - przed otynkowaniem elewacji - jeśli dom z zewnątrz ma też być oświetlony.

Oczywiście najkorzystniej będzie poradzić się architekta krajobrazu, który zaprojektuje odpowiednie oświetlenie wybranych miejsc w ogrodzie, a potem zlecić wykonanie instalacji elektrykowi. Dobrze jest zamówić także wizualizację komputerową wszelkich iluminacji na budynku i wokół niego. Wówczas będziemy mieli pewność, że efekt działania punktów świetlnych spełni nasze oczekiwania.

Jeżeli ogród jest już zagospodarowany, też można go odpowiednio oświetlić, ale będzie to nieco bardziej pracochłonne.

Oświetlenie zewnętrzne - niezbędne przewody elektryczne

Instalację elektryczną prowadzi się z budynku, wydzielając odpowiednią liczbę obwodów np. do oświetlenia bramy wjazdowej, podjazdu, tarasu, altany. Jeśli w którymś z obwodów dojdzie do zwarcia, reszta będzie nadal funkcjonować. Na kable przygotowuje się w gruncie wykopy, a na stanowiskach ciężkich latarni - wkopuje solidne podstawy lub wykonuje fundament.

Na dużych działkach układa się instalację zasilaną napięciem sieciowym (230 V). Można do niej podłączyć dowolną liczbę punktów świetlnych oraz urządzeń elektrycznych, np. kosiarkę, myjkę ciśnieniową, piłę. Taki system zabezpiecza się wyłącznikami nadmiarowoprądowymi i różnicowoprądowymi o czułości do 30 mA.

Na małych posesjach można ułożyć instalację zasilaną niskim napięciem (12 albo 24 V) z zastosowaniem transformatora. Jest ono bezpieczniejsze niż to w sieci, ale suma mocy lamp nie może przekroczyć mocy transformatora. Poza tym wybór takich opraw jest dość ograniczony.

Do budowy instalacji w ogrodzie stosuje się kable z oznaczeniem fabrycznym YKY. Układa się je 80 cm od rur wodociągowych oraz z dala od fundamentów i dużych drzew. Najlepiej wkopać je 60 cm w grunt i nad nimi rozłożyć niebieską folię ostrzegawczą, aby uniknąć uszkodzenia przy pracach ogrodniczych. Trzeba też zastosować specjalne puszki instalacyjne i oprawy oświetleniowe odporne na czynniki atmosferyczne i mechaniczne. Z uwagi na bezpieczeństwo nie wolno używać produktów przeznaczonych do wnętrz.

Lampy ogrodowe muszą mieć symbole IP i dwucyfrową liczbę arabską, która określa szczelność oprawy, przy czym pierwsza cyfra o wartości od 0 do 6 dotyczy pyłoszczelności, druga w przedziale 0-8 wodoszczelności. Do instalacji zewnętrznych używa się produktów o IP minimum 44, czasem nawet 65.

Oszczędne źródła światła w oświetleniu zewnętrznym

Obecnie w zewnętrznych punktach świetlnych powszechnie stosuje się halogeny oraz diody LED. Pierwsze dają światło, w którym rośliny i elementy architektury wyglądają atrakcyjnie. Drugie - są najbardziej energooszczędnym jego źródłem dostępnym na rynku. Pobierają aż dziesięciokrotnie mniej energii niż tradycyjne żarówki i mogą świecić stale przez ok. 50 000 godzin. Emitują, zależnie od rodzaju, rozproszoną lub skupioną wiązkę o zimnej lub ciepłej barwie.

Najłatwiejsze jest wykorzystywanie lamp z ogniwami słonecznymi. Jeśli słońce ładuje akumulatorek przez cały dzień, po zapadnięciu zmroku lampa emituje światło 8 godzin. Jednak ich moc jest ograniczona. Ponadto w sezonie jesienno-zimowym niedobór słońca często uniemożliwia dostateczne naładowanie akumulatorków. Często także ich trwałość okazuje się niska.

Aby obniżyć rachunki za prąd, dobrzej jest ogrodową instalację elektryczną wyposażyć np. w łącznik z programatorem czasu, który pozwala na ustawienie godzin pracy oświetlenia zewnętrznego. Czujnik ruchu reagujący na pojawienie się człowieka lub pojazdu w strefie, którą obejmuje swoim zasięgiem, automatycznie aktywuje punkty świetlne i wyłączy je po zaprogramowanych kilku sekundach lub minutach. Czujnik zmierzchowy uruchomi lampy, gdy zrobi się ciemno i wyłączy o świcie.

Kinkiet na elewację z baterią solarną do ładowania energii ze słońca i czujnikiem ruchu. (fot. Spotline)

Oświetlenie dobrze dobrane do miejsca

Rodzaj lamp powinno się dostosować do stref, które będą oświetlały:

• Furtka i brama wjazdowa

Do otwarcia zamka w furtce, znalezienia dzwonka, uwidocznienia osoby przychodzącej w odwiedziny, potrzebna jest lampa na lub w słupku, albo pod daszkiem w ogrodzeniu. Brama wjazdowa może być wyposażona w reflektor uruchamiany czujnikiem ruchu;

Oprawy LED zamontowane w słupach ogrodzeniowych. Oświetlają podjazd wystarczająco - nie ma potrzeby montowania dodatkowych lamp. (fot. Plast-Met)

• Drzwi wejściowe i schody

Nad drzwiami dobrze sprawdzają się kinkiety, gdyż ich światło pada bezpośrednio na klamkę i zamki. Pod podcieniem lub na zadaszonym ganku często planuje się jeszcze plafonierę lub zwisającą lampę, by górne światło objęło również podest i schody. Gdy schody są długie, skuteczniej rozjaśnią je oprawy zamontowane w (ewentualnie przy) każdym stopniu;

• Podjazd i ścieżki

Po obu ich stronach planuje się lampy na długich, albo krótkich słupkach. W utwardzonej nawierzchni długich i krętych podjazdów warto zamontować oprawy najazdowe (w hermetycznych i wytrzymałych oprawach należy zastosować żarówki o małej lub średniej mocy, inaczej mogą razić w oczy);

Stopnie schodowe prowadzące do domu warto wyposażyć w oprawy najazdowe. (fot. Paulmann)

Podjazd do garażu mogą oświetlać lampy na niskich słupkach. (fot, Spotline)

Oprawy najazdowe. (fot. Spotline)

• Taras

W zadaszonej strefie ze stołem jadalnym niezbędna jest górna lampa z intensywnym światłem, w strefie z kanapami przyda się delikatne nastrojowe z kinkietów na ścianach lub wolno stojących lamp;

• Oczko wodne, fontanna

Podświetla się je lampami podwodnymi i reflektorami na brzegu;

• Mała architektura

Może być iluminowana dolnym strumieniem światła z reflektorków zamontowanych w podłożu. Wewnątrz altany niezbędne jest górne albo boczne światło.

Taras lub dekoracyjny fragment ogrodu można oświetlić niskimi lampami w kształcie kul emitującymi delikatną, ciepłą barwę światła, lub kinkietami. (fot. Spotline)

Oczko wodne można podkreślić reflektorami stojącymi na brzegu. (fot. Paulmann)

Taras oświetlony kinkietami (fot. Philips lighting)

Gdzie zamontować dany rodzaj oświetlenia zewnętrznego?

Reflektory nadają się do instalacji zasilanych napięciem sieciowym i niskim, do punktowego i kierunkowego oświetlania ścian budynków, roślin, elementów wodnych (oprawy podwodne i narażone na rozbryzgi wody zasila się tylko niskim napięciem za pośrednictwem transformatora). Producenci oferują wyroby do montażu m.in. na ostrzu ułatwiającym wbicie w grunt, z obudową umożliwiającą przykręcenie śrubami do twardych nawierzchni, z elementami do mocowania do ściany.

Kinkiety przytwierdza się śrubami do ścian domu, ogrodzenia, ogrodowej architektury.

Lampy wiszące i plafoniery sprawdzają się jako górne użytkowe oświetlenie tarasu i altany.

Latarnie ogrodowe, ze względu na duże rozmiary i wysokość 2-3 m, pasują do dużych przydomowych przestrzeni. Najczęściej mają masywną i ciężką konstrukcję, dlatego należy przygotować odpowiedni fundament z elementami do montażu i poprowadzenia przezeń kabla elektrycznego. Zasila się je prądem o napięciu 230 V.

Lampy-słupki zwykle stoją po obu stronach ścieżek i na rabatach oraz wokół tarasu. Jeżeli podłoże jest wybrukowane, przykręca się je do płyt lub kostki, jeśli nawierzchnia jest ziemna - osadza się je w gotowych podstawach, albo w wylanych na miejscu betonowych fundamentach. Producenci oferują wyroby do zasilania napięciem sieciowym i niskim.

Oprawy najazdowe wykonywane są ze stali, mają okrągły bądź prostokątny zarys. Są wodoszczelne oraz odporne na uderzenia i nacisk aut lub wody (można nimi podświetlić basen, staw).

Joanna Dąbrowska