Łazienka dla niepełnosprawnych - jak ją urządzić?

Czego dowiesz się z artykułu?

• O czym pamiętać podczas projektowania łazienki w domu osoby starszej lub niepełnosprawnej?
• Jakie wyposażenie zastosować w łazience osoby starszej lub niepełnosprawnej?

Według badań, wypadki seniorów w ich domach najczęściej zdarzają się właśnie w łazience. Wychodzenie z wanny czy stawanie mokrą stopą na śliskiej posadzce dla osoby młodej nie stanowi większego problemu.

Z wiekiem jednak nasze ograniczenia się pogłębiają i ich przybywa. Kłopoty z błędnikiem powodują zaburzenia równowagi, słabnący wzrok nie pozwala na dostrzeżenie niebezpiecznych krawędzi, a zwyrodnienia stawów i słabe mięśnie skutkują obniżeniem wysokości, na jaką możemy podnieść nogę.

Wszystko to sprawia, że łazienka, przy standardowym wyposażeniu, staje się bardzo niebezpiecznym miejscem dla osoby starszej.

Dlatego myśląc o domu, w którym spędzimy jesień życia, szczególną uwagę powinniśmy poświęcić przestrzeni właśnie tego wnętrza.

Projekt łazienki - przede wszystkim bezpieczeństwo

Łazienkę dla seniora należy zaprojektować w standardzie bez barier, co oznacza, że musi być dostępna dla osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim.

Ustawienie oszczędnego spłukiwania w stelażu KOŁO Technic GT

Jak zamontować deskę wolnoopadającą na misce KOŁO?

Jak wyregulować fronty w szafkach: Modo, Twins, Traffic marki Geberit Koło?

Jest to bardzo ważne, ponieważ w Polsce żyje prawie 5 milionów niepełnosprawnych, z których połowa to osoby starsze. Szczególnie niepełnosprawność ruchowa stanowi rosnący problem wśród takich ludzi. Może być ona następstwem udaru, choroby Parkinsona lub upadku zakończonego np. skomplikowanym złamaniem kości biodrowej. Również szereg zabiegów medycznych skutkuje przynajmniej czasowym ograniczeniem ruchowym seniora. Dlatego tak istotne jest, by w łazience możliwe było wykonanie obrotu wózkiem. Potrzebna jest na to powierzchnia wielkości okręgu o średnicy 1,5 m.

Warto przy tym podkreślić, że bardzo ważny jest też odpowiedni metraż łazienki, która nie powinna być ani za ciasna ani zbyt duża. Przy podstawowym wyposażeniu, składającym się z toalety, prysznica i umywalki, zaleca się, aby pomieszczenie to miało 5-6 m2.

Przy korzystaniu przez osobę starszą z łazienki o dużej powierzchni, przekraczającej 10 m2, wzrasta ryzyko wypadku. W razie utraty równowagi, w niewielkim wnętrzu senior ma szansę na złapanie się poręczy, a przy omdleniu może osunąć się na ścianę. W dużej - odległość do ścian albo pochwytów może być w krytycznej sytuacji zbyt duża. Trzeba pamiętać, że im większa jest powierzchnia ciała uderzająca o płaską powierzchnię podłogi tym większe powstają obrażenia.

Sposób urządzenia łazienki powinien minimalizować ryzyko upadku i różnych innych niebezpiecznych zdarzeń (oparzenie, zranienie szkłem itp.).

Posadzkę należy wykonać z materiałów o wysokiej antypoślizgowości. Według normy niemieckiej, rekomenduje się, by klasa szorstkości okładziny wynosiła R11 lub więcej. Na podłodze nie powinny znajdować się żadne progi bądź kanty, o które moglibyśmy się potknąć.

Potencjalnie bardzo niebezpiecznym elementem wyposażenia łazienki seniora jest wanna. Wiele wypadków ma miejsce przy wychodzeniu z niej, gdy na skutek poślizgnięcia się i utraty równowagi następuje upadek. Dlatego zaleca się zastąpić wannę brodzikiem z odpływem liniowym w posadzce.

Elementem podnoszącym komfort, ale i bezpieczeństwo, jest ogrzewanie podłogowe, dzięki któremu rozlana woda na posadzce szybko wysycha.

W łazience osoby starszej najważniejsze jest bezpieczeństwo. Posadzka powinna być wykończona materiałem antypoślizgowym i najlepiej jeśli będzie wyposażona w ogrzewanie podłogowe, które szybko wysuszy rozlaną wodę, zmniejszając w ten sposób ryzyko poślizgnięcia się i upadku. (fot. Depositphotos)

Ze względu na rosnące z wiekiem problemy ze wzrokiem, powinniśmy unikać stosowania w łazience szklanych tafli, na które osoba słabowidząca mogłaby wejść. Dodatkowo odbicia w szkle są źle tolerowane przez ludzi z chorobami otępiennymi.

Podstawowe wyposażenie łazienki seniora/osoby niepełnosprawnej

Wyposażenie łazienki ma nie tylko zapewniać seniorowi bezpieczeństwo, ale także wspierać go w pozostawaniu dłużej samodzielnym, mimo stopniowej utraty sprawności.

Szczególnie rekomendowana jest toaleta z funkcją podmywania i osuszania. Takie urządzenie pozwala osobie o ograniczonej sprawności na samodzielne skorzystanie z toalety, dając jej dzięki temu poczucie godności i niezależności. Tego typu urządzenia są też ważne z uwagi na malejącą w przyszłości liczbę opiekunów osób starszych i rosnące, w związku z tym, wydatki związane z wynajęciem tego typu usług.

Analizując koszt zakupu takiego sprzętu, powinniśmy mieć to na uwadze. Dodatkowym atutem toalety susząco-myjącej jest to, że zastępuje ona dwa urządzenia - tradycyjną miskę ustępową i bidet. Dzięki temu zwiększa się bezpieczeństwo osoby starszej - bowiem nie musi się ona przesiadać z jednego urządzenia na drugie, ponadto powierzchnia łazienki może ulec zmniejszeniu, ze względu na zastosowanie jednego sprzętu zamiast dwóch. Warto rozważyć zainstalowanie drugiego przycisku spłukiwania wody, np. w pochwycie przy toalecie. W ten sposób unikamy konieczności odwracania się, co może być utrudnione w starszym wieku.

Umywalka jest także jednym z najistotniejszych elementów wyposażenia. Powinna mieć zintegrowane uchwyty, które znacząco podnoszą bezpieczeństwo użytkownika - w razie potrzeby, można się ich przytrzymać. Są one przydatne również dla niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich. Dzięki nim nie będzie konieczne zamontowanie na ścianie dodatkowych elementów, za pomocą których taka osoba mogłaby się przyciągnąć jak najbliżej umywalki. Warto zwrócić uwagę na jakość materiału, z którego jest wykonana umywalka. Im bardziej gładką ma powierzchnię, tym łatwiej będzie utrzymać ją w czystości.

Planując łazienkę na jesień życia, warto wziąć pod uwagę fakt, że z wiekiem nasza sprawność będzie malała i w przyszłości możemy np. poruszać się na wózku inwalidzkim. Warto więc przewidzieć możliwość zamontowania umywalki, umożliwiającej podjechanie pod nią. (fot. Depositphotos)

Prysznic powinien być wyposażony w wygodne siedzisko z podłokietnikami, pomagającymi w pionizowaniu. Ważne jest, aby wykończono go elastycznym i ciepłym w dotyku materiałem, poprawiającym komfort użytkowania. Wzdłuż ścian należy zamontować pochwyty, szczególnie w strefie prysznica, gdzie ryzyko poślizgnięcia się jest największe.

Niezbędnym wyposażeniem łazienki są różnego rodzaju uchwyty, np. przy WC, w strefie prysznica, pomocne przy codziennej toalecie. (fot. Depositphotos)

Odradzam stosowanie szklanych przesłon. Stanowią one zagrożenie dla ludzi o słabszym wzroku, do których większość osób starszych się zalicza, jak również są źle tolerowane przez ludzi z chorobami otępiennymi. Osoby te bardzo często nie rozpoznają swojego odbicia. Myślą, że w łazience jest obca osoba i mogą odmówić kąpieli albo stać się agresywne wobec, w ich przekonaniu, obcego z odbicia w tafli szklanej lub lustrze.

Z tego właśnie względu nad lustrem zaleca się zainstalować reling, bądź kupić takie z wystającą krawędzią, na której można zawiesić ręcznik. Dzięki takiemu wyposażeniu, szybko można je zakryć i uniknąć stresogennej dla tej osoby sytuacji. Niestety, w ostatnich latach obserwuje się rosnącą liczbę przypadków chorób otępiennych. Jest to głównie spowodowane wydłużającym się czasem życia, bowiem ryzyko wystąpienia chorób z tej grupy rośnie wraz z wiekiem. Obecnie szacuje się, że 40% z nas zachoruje w przyszłości na demencję.

Zamiast szklanych przesłon poleca się dobrać zasłonki z uchwytami abs, pozwalającymi na wypięcie i zamortyzowanie ewentualnego upadku trzymającej się jej osoby.

Z powyższych względów glazura na ścianach powinna być matowa, o jednorodnej, możliwie jasnej i chłodnej kolorystyce. Należy unikać układania dekorów i innych elementów ozdobnych. Osoby dementywne mogą chcieć je usunąć. Posadzka z kolei powinna być w stosunku do ścian w kontrastowym, jak najciemniejszym kolorze. W przestrzeniach do użytku przez ludzi starszych, kontrasty odgrywają istotną rolę.

Pochwyty, siedzisko prysznicowe i deska toaletowa należy oznaczyć ciemniejszym kolorem, wyróżniającym się na jasnym stonowanym tle. Z badań wynika, że dla osób dementywnych szczególnie wskazane są odcienie z palety czerwieni. Również ręczniki mogą mieć żywe, łatwe do dostrzeżenia barwy.

Łazienka, z której będzie korzystała osoba starsza powinna mieć ok. 6 m2 powierzchni. Zmieści się w niej toaleta, prysznic i umywalka. Należy zadbać również o właściwą kolorystykę - najlepiej jeśli posadzka będzie w kolorze znacznie ciemniejszym niż ściany. (fot. Depositphotos)

Bardzo ważnym elementem wyposażenia łazienki seniora są baterie. Niestety, wśród osób starszych często dochodzi do oparzeń, spowodowanych np. dotknięciem rozgrzanej powierzchni baterii albo wypływem zbyt gorącej wody. Na rynku są dostępne baterie prysznicowe izolowane termicznie. Jeśli to możliwe, warto zastosować baterię podtynkową. Rekomendowanym elementem jest, oczywiście, termostat. Zaleca się wybór baterii umywalkowej wyposażonej w ogranicznik wypływu zbyt gorącej wody.

Odpowiednie oświetlenie także przyczynia się do poprawienia bezpieczeństwa. Przestrzeń łazienki powinna być równomiernie oświetlona, ze szczególnym uwzględnieniem strefy nad umywalką. Należy też rozważyć zainstalowanie trybu nocnego oświetlenia. Ma to duże znaczenie, bowiem ludzie starsi częściej, niż młodzi, korzystają wtedy z toalety. Zaświecenie intensywnego światła może spowodować czasowe oślepienie i zwiększa ryzyko wejścia na przeszkodę. Ponadto stanowi poważny dyskomfort i może wybudzić ze snu.

Wspomniane nowoczesne miski ustępowe z funkcją podmywania i osuszania nierzadko mają wbudowane oświetlenie, które uruchamia się po otwarciu drzwi do łazienki. O ile w ciągu dnia, przy zapalonym górnym świetle, jest ono praktycznie niezauważalne, to w nocy zapewni wystarczające oświetlenie, umożliwiające skorzystanie z toalety.

Wraz z pogłębiającą się niepełnosprawnością lub problemami zdrowotnymi, warto rozważyć montaż czujników upadku i systemów przywoływania pomocy, szczególnie istotnych dla osób mieszkających samotnie.

Łazienka dla osoby starszej musi być też wygodna

W łazience powinien się znajdować mebel, pozwalający na zajęcie pozycji siedzącej. Lekki taboret, z odpowiednio wyprofilowanymi nogami, uniemożliwiającymi jego przewrócenie się, bądź szafka na kółkach do przechowywania np. brudnej bielizny, środków czystości. Ma ona też tę zaletę, że siedząc na niej, można się przemieszczać.

Dobrym rozwiązaniem jest montaż suszarki do włosów na ścianie, podobnie jak to się robi w pokojach hotelowych. Należy jednak zwrócić uwagę, by zasięg kabla uniemożliwiał wejście z suszarką pod prysznic.

Mało popularne u nas, jednocześnie bardzo praktyczne, jest radio podtynkowe. Jest wodoszczelne, nie zajmuje miejsca i jest cały czas pod ręką. Słuchanie radia umili seniorom dłuższe okresy spędzane w łazience, poza tym wnętrze to, z którym wiążą się nieraz nieprzyjemne zabiegi, może się wtedy lepiej kojarzyć.

Szczególną uwagę należy zwrócić na rozplanowanie Półek, aby ich ilość nie była zbyt duża, a najpotrzebniejsze rzeczy były pod ręką. Z rozwagą trzeba też zaplanować rozmieszczenie uchwytów na ręczniki i dodatkowe elementy, oraz uchwytów na kule.

Łazienkę osoby starszej można przystosować etapami

Łazienka seniora nie musi być od razu przystosowana do znacznej niepełnosprawności. Seniorzy różnią się bardzo ze względu na wiek. W młodszej grupie (60-75 lat) rzadko występują poważne ograniczenia. W łazience takiej osoby nie muszą znajdować się np. pochwyty, które mogłyby być odebrane jako stygmatyzujące.

Tym niemniej, na tym etapie, należy zwrócić uwagę na to, by pomieszczenie to miało odpowiedni metraż (ani za duży, ani za mały) oraz żeby ściany miały właściwą nośność. Niestety, bardzo często się zdarza, że w razie konieczności nie można na ścianie zawiesić np. siedziska prysznicowego, bo nie wytrzyma ona takiego obciążenia. To samo dotyczy pochwytów przy toalecie.

W celu zwiększenia elastyczności przestrzeni łazienkowej, można rozważyć zainstalowanie umywalki i siedziska prysznicowego na specjalnych szynach umożliwiających ich przesuwanie zarówno w poziomie jak i w pionie. W przypadku umywalki, mogą to być systemy mechaniczne i elektryczne. Na rynku pojawiły się ostatnio także elektrycznie przestawne miski ustępowe, które można ulokować nawet na wysokości ponad 50 cm.

Oprócz metrażu, układu i odpowiedniej nośności ścian, na tym etapie należy zadbać o właściwą kolorystykę wykończenia. Można od razu zamontować radio podtynkowe lub zaplanować na nie miejsce.

Łazienka w domu seniora - podsumowanie

Bez wątpienia łazienka stanowi kluczowe wnętrze w domu seniora. Powinna być przede wszystkim bezpieczna, ale również wygodna. Przebywanie w niej ma być przyjemne. Jest to bardzo ważne, bowiem seniorzy spędzają w tym pomieszczeniu znacznie więcej czasu, niż ludzie młodzi. Korzystanie z niej powinno sprzyjać przedłużaniu okresu samodzielności.

Dlatego tak istotne jest staranne zaprojektowanie łazienki (także z etapowaniem montażu dodatkowego wyposażenia). Im większą uwagę temu poświęcimy, tym będziemy mieli większą szansę na spokojną, bezpieczną i zdrową jesień życia.

dr inż. arch. Agnieszka Cieśla
fot. otwierająca: Depositphotos