Ocieplenie ścian zewnętrznych

Czego dowiesz się z artykułu?

• Ile polskich domów jest prawidłowo ocieplonych?
• Czy możemy ocieplić dom?
• Jakie są metody ocieplenia ścian zewnętrznych?
• Czym ocieplić dach?
• W jaki sposób ocieplić podłogę na gruncie?

Mamy w kraju 5 mln domów jednorodzinnych. Co piąty z nich wzniesiono przed rokiem 1945, połowę do 1989, tylko 10% w ostatnim dziesięcioleciu. Z reguły im budynek starszy, tym bardziej energochłonny.

Jeden z najważniejszych we współczesnym budownictwie parametrów - współczynnik przenikania ciepła U - w odniesieniu do ścian zewnętrznych w nowym domu nie może przekraczać 0,23 W/(m2·K). W starszych budynkach często jest 4-5-krotnie wyższy! W latach 60. ub. stulecia zgodne z przepisami U ścian wynosiło 1,16, na początku lat 80. 0,75.

Z badań wynika, że ponad 70% polskich domów jednorodzinnych (3,6 mln) to budynki nieocieplone w ogóle lub ocieplone zbyt cienkimi warstwami izolacji. Przez nieizolowane ściany z domu ucieka 20-25% ciepła, przez dach do 30%, przez podłogę 10-15%, przez nieszczelne okna i drzwi 10-20%, reszta (jakieś 15%) to straty przez kominy i wentylację.

Prawidłowo ocieplone zostało najwyżej 30% polskich domów. (fot. J. Werner)

Izolacja termiczna przegród zmniejsza straty ciepła, a co za tym idzie wydatki na ogrzewanie oraz emisję zanieczyszczeń. Dowodzi tego analiza, przeprowadzona przez specjalistów z firmy produkującej materiały ociepleniowe.

Za modelowy posłużył dom o powierzchni 80 m2 i współczynniku przenikania ciepła U ścian 0,95 W/ (m2·K). Roczne koszty ogrzania go najtańszym mułem węglowym (dziś już zakazanym) wynosiły 2260 zł. Jeśli paliwem byłby ekogroszek, byłoby to 5450 zł. Przy wymianie kotła na nowoczesny, za ekogroszek trzeba by zapłacić 3410 zł. Przy nowym kotle i pełnej termomodernizacji przegród zewnętrznych, roczny koszt ogrzania domu tym samym paliwem (groszkiem) wyniósłby 1060 zł!

Może cię zainteresować

Boniowanie - co to jest i jak je wykonać? Jak zatrzymać ciepło w domu i obniżyć rachunki za ogrzewanie? Jeszcze większe dofinansowania do termomodernizacji w 2023 roku. Sprawdź, czy możesz skorzystać Termomodernizacja za pomocą wełny mineralnej - to się opłaca! Jak zadbać o prawidłową wilgotność pomieszczeń po ociepleniu ścian od wewnątrz? Jakie korzyści daje termoizolacja budynku produktami z włókien drzewnych STEICO? Co to są elewacje wentylowane i jakie są zalety tego rozwiązania? Prawidłowe ocieplenie nadproży pod rolety Jak wybrać system ocieplenia dla domu? Dlaczego warto ocieplić dom? Jak obniżyć koszty ogrzewania domu? Sposób na nowoczesną termomodernizację Zastosowania wełny w płytach Jaka ściana, taki kołek - jak mocować, by nic nie spadło nam na głowę? Poprawne ocieplenie poddasza wełną skalną - sprawdzone rady eksperta Poddasze ocieplone zgodnie z Warunkami Technicznymi 2021 Styropian z grafitem - na najbardziej wyśrubowane oczekiwania Dom w ekoklimacie! Jak zadbać o energooszczędność w domu? Nawet kilka tysięcy złotych oszczędności w jednym sezonie grzewczym. Jak to zrobić?

Zobacz więcej Zwiń

Termomodernizacja przegród polegała w tym wypadku na dociepleniu ścian zewnętrznych (o powierzchni 130 m2) wełną skalną o grubości 16 cm (można też użyć styropianu) - U ściany obniżono z 0,95 do 0,18 W/(m2·K), dociepleniu stropu nad poddaszem (104 m2) wełną o grubości 30 cm, dociepleniu podłogi (104 m2) wełną o grubości 15 cm i wymianie okien na nowe, o współczynniku przenikania ciepła U = 1,1 (na takie okna nie dałoby się uzyskać dopłaty z programu Czyste Powietrze - zgodnie z warunkami technicznymi na rok 2021, U stolarki pionowej może wynosić maksymalnie 0,9).

Całkowity koszt termomodernizacji obliczono na 85 200 zł netto. Samo ocieplenie przegród pozwoliło na przeszło 3-krotne zmniejszenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery.

Właściciele starych domów, korzystając z dopłat z programu Czyste Powietrze, mogą sfinansować kompleksowy remont: wymianę kotła, ocieplenie ścian, wymianę okien. (fot. Paroc)

Współczynnik przenikania ciepła U ścian zewnętrznych w zależności od warstwy nośnej i ocieplenia. Zgodnie z przepisami nie może przekraczać 0,23 W/(m2·K), po 31 grudnia 2020 r. będzie to 0,20.

PROGRAM CZYSTE POWIETRZE I ULGA TERMOMODERNIZACYJNA

Rządowy program przewiduje dopłaty do termoizolacji budynków jednorodzinnych pod warunkiem wymiany źródła ciepła na nowe, spełniające jego wymogi. O dofinansowanie mogą się ubiegać właściciele i współwłaściciele domów oraz właściciele lokali mieszkalnych wydzielonych w budynkach jednorodzinnych, z wyodrębnioną księgą wieczystą. Przy czym na dopłatę do zakupu źródła ciepła mogą liczyć inwestorzy remontujący stare budynki i ci, którzy stawiają nowe, zaś dofinansowanie docieplenia dotyczy wyłącznie domów modernizowanych.

Żeby skorzystać z programu, trzeba wydać przynajmniej 7 tys. zł, maksymalne koszty przewidziane do wsparcia to 53 tys. zł. Wysokość dotacji powiązano z dochodem przypadającym na osobę w gospodarstwie domowym i wynosi ona do 90% poniesionych kosztów (ale nie więcej niż 47 700 zł - to 90% z 53 tys.). Na takie dofinansowanie mogą liczyć wnioskodawcy, których miesięczny dochód nie przekracza 600 zł netto na osobę w gospodarstwie domowym.

Przy dochodzie między 600 i 800 zł netto/os., dotacja to maksymalnie 80%. Powyżej 800 zł/ os. wielkość dotacji maleje wraz ze wzrostem dochodu i dodatkowo wtedy, gdy wnioskodawca (rozliczając się indywidualnie lub wspólnie z małżonkiem) może skorzystać z nowej ulgi termomodernizacyjnej. Niższą wysokość dotacji ma rekompensować właśnie nowa ulga. Przy dochodach powyżej 1600 zł/os., robi się jeszcze bardziej zawile: w zależności od rocznych zarobków, dotacja może wynieść 15 bądź 18%, albo nie przysługuje wcale. W tym ostatnim przypadku da się skorzystać wyłącznie z ulgi termomodernizacyjnej.

Właściciele domów użytkowanych mogą się ubiegać o dopłaty do docieplenia przegród zewnętrznych, czyli ścian, dachu, podłogi na gruncie oraz wewnętrznych, oddzielających pomieszczenia ogrzewane od nieogrzewanych. Maksymalną stawkę za ocieplenie oraz uzasadnione roboty towarzyszące autorzy programu ustalili na 150 zł/m2.

Żeby liczyć na zwrot poniesionych kosztów w ramach programu Czyste Powietrze, przegrody trzeba docieplić tak, aby spełniały warunki techniczne obowiązujące po 31 grudnia 2020 r. - współczynnik przenikania ciepła ścian zewnętrznych ma wynosić góra 0,20 W/(m²·K), dla dachów 0,18, podłóg na gruncie 0,30. W przypadku stosowania systemów ociepleń, montaż dopuszcza się tylko w kompletnym zestawie.

Obowiązująca od 1 stycznia ulga termomodernizacyjna pozwala na odliczenie od dochodu do 53 tys. zł, wydanych na termomodernizację budynku jednorodzinnego, w okresie nie dłuższym niż 3 lata. Mogą z niej skorzystać podatnicy opłacający PIT według skali, przedsiębiorcy płacący liniowy PIT, a także ryczałtowcy. Ulga przysługuje wyłącznie przy remoncie, nie da się z niej skorzystać, budując nowy dom. Dotację z programu Czyste Powietrze i ulgę termomodernizacyjną można łączyć, przy czym ta druga obejmie tylko te wydatki, których wcześniej nie rozliczono w ramach programu.

CZYM OCIEPLAĆ DOM?

Przegrody zewnętrzne ociepla się przeważnie styropianem (ściany, podłogi, dachy płaskie) bądź wełną mineralną (ściany, dachy). Tam, gdzie styropian (polistyren ekspandowany EPS) może mieć kontakt z wodą, lepiej sprawdzi się styrodur, czyli polistyren ekstrudowany XPS. Oba wytwarzane są z tego samego materiału, ale w odmiennych procesach technologicznych. Do izolacji poddaszy i dachów stosowana jest jeszcze piana poliuretanowa - nanoszona natryskowo (PUR) albo w postaci gotowych płyt (PIR).

Podstawowe materiały ociepleniowe, czyli styropian i wełna mineralna, wykazują podobne właściwości izolacyjne, lecz poza tym istotnie się różnią - nasiąkliwością, elastycznością, izolacyjnością akustyczną, wytrzymałością na obciążenia i odpornością na chemikalia.

Styropian jest materiałem samogasnącym, słabo izoluje akustycznie. Jest odporny na wilgoć, lecz nie na działanie niektórych rozpuszczalników, dlatego nie wolno stosować go razem z lepikami, farbami rozpuszczalnikowymi i niektórymi klejami. Cechuje go niska paroprzepuszczalność, co ma znaczenie przy ocieplaniu wilgotnych ścian - obłożenie ich tym materiałem utrudni wysychanie.

Styropian szary (z dodatkiem grafitu) izoluje lepiej niż biały, ale przy jego układaniu trzeba uważać na silne nasłonecznienie. (fot. Swisspor)

Wełna mineralna jest niepalna i elastyczna, dzięki czemu szczelnie wypełnia przestrzenie, w których jest układana. Zwykle dobrze izoluje akustycznie. Jest odporna na chemikalia i wysoką temperaturę. Ma dużą paroprzepuszczalność, lecz jest nasiąkliwa. Zamoczona traci właściwości izolacyjne. Do ocieplania ścian stosuje się płyty z wełny mineralnej półtwarde i twarde, na poddaszach lepiej wykorzystać płyty miękkie albo rolowane maty. Współczynnik przewodzenia ciepła λ (lambda) wełny i styropianu jest podobny i wynosi między 0,03 a 0,04 W/(m·K).

Lambda płyt z pianki poliuretanowej jest niższa - nawet 0,02, co oznacza, że izolacja może być cieńsza. Płyty są lekkie, wodoodporne, nierozprzestrzeniające ognia. Na skośnym dachu taką izolację można układać jako nakrokwiową (nie między krokwiami, lecz na nich).

OCIEPLENIE ŚCIAN ZEWNĘTRZNYCH

Mury ociepla się jedną z dwóch metod: lekką mokrą lub lekką suchą.

W metodzie lekkiej mokrej (ETICS) warstwę izolacji termicznej ze styropianu lub wełny przykleja się do ścian i pokrywa np. tynkiem cienkowarstwowym. Ciężar ocieplenia wraz z tynkiem wynosi tylko 10-30 kg/m², stąd lekka w nazwie. Mokra, bo do rozrabiania kleju i tynku potrzebna jest woda.

Ściana ocieplona tym sposobem ma dobre parametry termiczne. Niestety, technologia ma też wady - można ją realizować wyłącznie przy sprzyjającej pogodzie (bez deszczu, silnego wiatru, intensywnego słońca, przy temperaturze 5-25°C) i jest wrażliwa na błędy wykonawców. Te mogą ujawnić się nawet kilku latach, a ich usunięcie jest trudne i kosztowne.

Ściana ocieplana metodą lekką mokrą - styropian mocowany na klej. (fot. Termo Organika)

W metodzie lekkiej suchej, podtrzymujący ocieplenie i warstwę elewacyjną ruszt mocuje się mechanicznie, przy użyciu gwoździ, śrub, kołków - bez klejów i zapraw. Izolację termiczną (na ogół wełnę) układa się między listwami rusztu, do którego przytwierdzona zostanie również elewacja. Metoda jest prosta i nie wymaga dużego doświadczenia. W ten sposób da się ocieplić wszelkie ściany: stare, nowe, murowane, drewniane..., przy każdej pogodzie (pod warunkiem zabezpieczenia wełny przed deszczem). Elewację może stanowić drewniana oblicówka, siding winylowy.

W metodzie lekkiej suchej termoizolację (najczęściej z wełny mineralnej) układa się między listwami rusztu. (fot. Rockwool)

Dotychczas uważano, że optymalna grubość ocieplenia to 15-20 cm, bo przy grubszej warstwie przybywa problemów wykonawczych, a oszczędności na ogrzewaniu rosną tylko minimalnie. Ale żeby spełnić warunki techniczne na rok 2021, cieńszą warstwę ocieplenia (15 cm) należy wykonać z cieplejszego, szarego styropianu.

Ocieplenie ścian zewnętrznych ma być ciągłe, co oznacza, że zaizolowane powinny zostać również ściany fundamentowe. Stosuje się do tego celu materiały odporne na ściskanie i wilgoć. Może to być twardy styropian o obniżonej nasiąkliwości albo polistyren ekstrudowany. Zasypywaną ziemią termoizolację zabezpiecza się folią kubełkową. Powyżej poziomu gruntu postępuje się tak, jak przy ocieplaniu ściany metodą lekką mokrą, z tym że zamiast tynku układa się np. płytki klinkierowe.

OCIEPLENIE DACHU

Do ocieplania połaci dachów skośnych nad użytkowymi poddaszami przeważnie wybiera się produkty z wełny mineralnej, która jest elastyczna i dobrze wypełnia przestrzenie między krokwiami. Zgodnie z przepisami, współczynnik przenikania ciepła U dachu może wynosić maksymalnie 0,18 W/(m·K). Żeby to osiągnąć, izolacja z wełny powinna mieć przynajmniej 20 cm grubości. Tak gruby materiał raczej nie zmieści się między krokwiami, dlatego wełnę układa się w dwóch warstwach - pierwszą pomiędzy nimi i drugą, prostopadle poniżej.

Chętni do skorzystania z dopłat z programu Czyste Powietrze muszą osiągnąć U na poziomie jeszcze niższym - maksymalnie 0,15, więc ocieplenie musi być odpowiednio grubsze, albo o niższej λ (współczynniku przewodzenia ciepła).

Połacie dachu skośnego ociepla się zwykle wełną, mocowaną w dwóch warstwach. (fot. Isover)

Izolację z piany PUR nanoszonej natryskowo wykonuje się szybciej i jest ona lżejsza, co może mieć znaczenie przy remontowaniu domu z osłabioną więźbą. Piana dokładnie uszczelnia każdy zakamarek, ale takie ocieplenie jest droższe od tego z wełny.

Do ocieplenie dachów płaskich stosuje się wszystkie wymienione wcześniej materiały: styropian, styrodur (XPS), wełnę w postaci twardych płyt, piankę poliuretanową.

Lekkie płyty PIR na dachu skośnym można ułożyć metodą nakrokwiową, czyli na krokwiach, a nie między nimi. (fot. Balex Metal)

OCIEPLENIE PODŁÓG

Łatwiejsze jest ocieplenie podłogi w domu z podpiwniczeniem. W tym przypadku materiał izolacyjny (np. płyty styropianowe typu fasada) mocuje się na suficie piwnicy. Miejsca, w których przez strop przechodzą rury, należy uszczelnić pianką poliuretanową.

Ocieplenie podłogi na gruncie jest bardziej skomplikowane i wiąże się z koniecznością opuszczenia wnętrz, w których prowadzone są roboty. Wykonanie izolacji i posadzki na istniejącej podłodze zwykle nie jest możliwe (wyraźnie zmniejszyłoby wysokość pomieszczeń), dlatego prace rozpoczyna jej demontaż.

W przypadku podłogi z desek na legarach, opartych na słupkach z cegły lub betonu, po jej usunięciu zostaje wystarczająco dużo miejsca na ułożenie nowych warstw. Jeśli starą posadzkę ułożono na betonie, skuwa się go i wybiera znajdującą się pod nim ziemię, aby mieć do dyspozycji przynajmniej 20 cm głębokości. Tę przestrzeń wypełni później betonowy podkład (5 cm), izolacja przeciwwilgociowa, ocieplenie (co najmniej 8 cm), folia budowlana, wylewka (kolejne 5 cm) i posadzka (1-3 cm).

Jastrych układany na izolacji termicznej ma być oddylatowany od ścian. Samo ocieplenie wykonuje się z płyt styropianowych typu dach/podłoga lub polistyrenu ekstrudowanego o grubości 8-15 cm, najlepiej ułożonych w dwóch warstwach "na mijankę". Jako izolator można też wykorzystać materiały zasypowe, np. keramzyt. Ten układa się grubiej (25-50 cm), bo izoluje gorzej niż styropian, ale można zrezygnować z betonowego podkładu.

Podstawowy materiał do izolowania podłóg na gruncie to styropian (fot. po lewej: A. Papliński), zamiast niego można zastosować np. keramzyt, czyli kruszywo ceramiczne, które układa się jednak dużo grubiej (fot. po prawej: Saint-Gobain).

Janusz Werner
fot. otwierająca: Austrotherm