6 kroków do udanego remontu dachu

Czego dowiesz się z artykułu?

• Kiedy decydujemy się na remont dachu?
• Jaka jest trwałość pokryć dachowych?
• Jak przygotować się do remontu dachu?
• Jak ułożyć nowe pokrycie dachowe na starym?
• Co zrobić, gdy dach mamy pokryty eternitem?
• Jak wymienić pokrycie dachowe na takie samo lub lżejsze?
• Kiedy potrzebna jest wymiana konstrukcji dachu?
• Kiedy decydujemy się na wymianę orynnowania i jakie rynny wybrać?

Kiedy decydujemy się na remont dachu?

Powodów remontu dachu może być wiele. Najbardziej oczywisty to utrata szczelności, a nie ma chyba bardziej uciążliwego objawu zużycia budynku, niż woda lejąca się do środka przez dziurawy dach. Do przecieków dochodzi, gdy wysłużone pokrycie jest wyeksploatowane - blacha przerdzewiała, dachówki poluzowały się i pospadały, albo są połamane, stara papa odspoiła się od podłoża.

Znaczenie mogą mieć też względy estetyczne - niektórzy inwestorzy wymieniają pokrycie, bo chcą, żeby było ładniejsze - modne, albo nie gorsze niż u sąsiadów. Dach to duża część budynku, która istotnie wpływa na jego wygląd.

Kolejna przyczyna, to chęć uzyskania dodatkowej przestrzeni mieszkalnej. Inwestorzy, którym np. powiększyła się rodzina, decydują się na przebudowę dachu łącznie z więźbą, bo chcą pod nim stworzyć pokoje dla dzieci, kolejną łazienkę...

Czasami remontuje się też dachy nowe, albo prawie nowe. Te przeciekają w następstwie błędów popełnionych przez kiepskich wykonawców. Co istotne, przecieki nie zawsze pojawiają się zaraz po ułożeniu pokrycia. Prawdziwym egzaminem dla jego szczelności są występujące u nas coraz częściej letnie nawałnice, a zimą zalegający na dachu śnieg.

Nowoczesny wzór pokrycia wizualnie odmłodził dom o kilkadziesiąt lat. (fot. Budmat)

Ile lat wytrzyma dach?

Dobrze wykonany, w zależności od rodzaju pokrycia, posłuży od przeszło dwudziestu do ponad stu lat. Pod warunkiem robienia przeglądów i drobnych napraw, kiedy zajdzie taka potrzeba. Dziś nawet papa może mieć dwadzieścia parę lat gwarancji, co oczywiście nie oznacza, że o pokrytym nią płaskim dachu można na tyle lat zapomnieć. Przegląd, obejmujący sprawdzenie np. drożności odpływów, warto wykonać przynajmniej raz w roku, najlepiej po zimie.

Producenci pokryć blaszanych dają na swoje wyroby nawet 50 lat gwarancji! Oczywiście, na te najlepsze. Tańsze blachodachówki mają gwarancję odpowiednio krótszą, co więcej, w przypadku niektórych obejmuje ona szczelność, ale już nie utratę koloru czy nawet odspojenie się zewnętrznych, dekoracyjnych powłok. Blacha uszkodzona w trakcie montażu (nie wolno ciąć jej szlifierką kątową!) albo przez ocierające się o nią gałęzie, zardzewieje po kilku latach.

Żywotność dachówek betonowych to 70-80 lat, ceramicznych przeszło sto. Ale i taki dach potrzebuje przeglądów - pojedyncza dachówka może się wysunąć, pęknąć, nieszczelności pojawiają się przy obróbkach komina i w koszach dachowych.

Nowe pokrycie z dachówki przeżyje kilka pokoleń właścicieli tego domu. (fot. Creaton Polska)

Przygotowania do remontu

Przed wymianą pokrycia należy przeprowadzić przegląd dachu, ze szczególnym uwzględnieniem więźby. Jeżeli chcemy zastąpić je cięższym, albo układanym na deskowaniu, którego dotychczas nie było, konstruktor z uprawnieniami powinien policzyć, czy więźba wytrzyma takie obciążenie. Jeśli okaże się, że nie - należy ją wzmocnić, wymienić, albo zrezygnować z ciężkiego materiału. Przy okazji wymiany konstrukcji można zmienić kształt dachu, kąt nachylenia połaci, zaadaptować poddasze na pomieszczenia mieszkalne.

Infografika: 6 kroków do udanego remontu dachu

Dopilnować trzeba też spraw urzędowych. W myśl prawa, roboty budowlane polegające na odtworzeniu stanu pierwotnego, także z użyciem innych materiałów, to remont. Wymiana pokrycia dachowego, bez ingerencji w więźbę, jest więc remontem i nie ma potrzeby zgłaszania jej w urzędzie.

Pod warunkiem, że remontowany dom można by wybudować - według obowiązujących dziś przepisów - na podstawie zgłoszenia. Obszar oddziaływania inwestycji musi się zatem mieścić na działce inwestora. Jeśli wykracza poza nią, np. gdy wymieniamy dach na połówce bliźniaka, konieczne jest zgłoszenie remontu w starostwie. Składa się je przynajmniej 21 dni przed rozpoczęciem prac.

Może cię zainteresować

Jakie są zalety blachodachówek z posypką skalną? Jakie odległości zachować montując haki do rynny? Pokrycia z kruszywem skalnym, czy to rozwiązanie sprawdzi się na każdym dachu? Rynny stalowe - czy to dobry wybór? Jaka papa na deskowanie? Co to jest drewno klejone? Jak prawidłowo położyć folię paroizolacyjną? Jak podnieść komfort mieszkania na poddaszu? Zalety i zastosowanie chłodnych dachów SOPREMA BauderECO - ekologiczna termoizolacja dachu Jaką blachę użyć do wykończenia elewacji? Jakie wybrać rolety do okien dachowych? Jak doświetlić pomieszczenia domu z płaskim dachem? Dach płaski wentylowany czy niewentylowany? Które rozwiązanie jest lepsze w budynku mieszkalnym? Nie wyrzucaj pieniędzy w błoto. Oto sposób na obniżenie podatku od deszczu Co to są kratownice drewniane i gdzie je stosować? Różnice pomiędzy systemami rynnowymi z PVC i stali powlekanej Bezpieczne poddasze - niepalna wełna i ogniochronne płyty g-k Czym pokryć nowoczesny dom o bryle stodoły? 10 kluczowych powodów, by wymienić stare okno dachowe w 2024 roku Płynna membrana Hyperdesmo - system do renowacji wyeksploatowanych pokryć dachowych Konstrukcyjne łuki z drewna gięto-klejonego Skuteczna hydroizolacja dachu płaskiego za pomocą membrany PVC Zasady poprawnego montażu okna dachowego Jak obrobić komin z blachy trapezowej? Co jest ważne przy układaniu blachy dachowej z posypką skalną? Jaka jest trwałość dachu krytego gontem bitumicznym? Prawidłowa wentylacja dachu wykonanego z pokrycia stalowego Czy blachodachówka pasuje na dach drewnianego domu?

Zobacz więcej Zwiń

Roboty, które zmieniają parametry techniczne lub użytkowe budynku, np. wymianę więźby czy wstawienie okna dachowego, prawo definiuje jako przebudowę. Trzeba je zgłosić, załączając projekt przygotowany przez specjalistę z uprawnieniami. Tak samo postępuje się w przypadku zmiany kubatury/obszaru oddziaływania budynku, w wyniku jego nadbudowy czy np. dobudowy lukarny.

Jeśli przebudowa dachu spowoduje powiększenie obszaru oddziaływania budynku na posesje sąsiednie, niezbędne jest pozwolenie na budowę. Należy o nie wystąpić także wtedy, gdy planujemy wymienić pokrycie budynku wpisanego do rejestru zabytków lub objętego ochroną konserwatorską.

Przed planowanymi pracami trzeba jeszcze sprawdzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Jego zapisy mogą narzucać np. kształt i kolor dachu.

Wymiana pokrycia (fot. z lewej) to remont - nie trzeba go zgłaszać w urzędzie, o ile obszar oddziaływania inwestycji w całości mieści się na działce inwestora. Wstawienie okna dachowego (fot. z prawej), jako przebudowę, zgłosić już trzeba. (fot. Roben)

Ułożenie nowego pokrycia na starym - najprostszy wariant

Zdarza się, że nowe pokrycie można po prostu ułożyć na starym. Takie rozwiązanie stosuje się w przypadku dachów spadzistych, pokrytych papą lub gontem bitumicznym, niekiedy płaską blachą. O ile konstruktor potwierdzi, że więźba jest wystarczająco mocna i wytrzyma dodatkowe obciążenie.

Na starą, koniecznie równą papę lub gont, nabija się ruszt z łat i kontrłat - wzdłuż krokwi idą kontrłaty, łaty prostopadle do nich. Jako nowe pokrycie - ze względu na niedużą masę – świetnie sprawdzi się blachodachówka. 1 m2 tego materiału (z rdzeniem ze stali) waży 3,5-7 kg. Blacha z rdzeniem aluminiowym jest jeszcze lżejsza.

Nowe pokrycie to także nowe obróbki blacharskie (w koszach, przy kominach, na szczycie dachu itd.). Można je zrobić z płaskiej, powlekanej blachy, albo kupić gotowe. Coraz więcej producentów ma w ofercie obróbki stylistycznie dopasowane do konkretnych modeli blachodachówki.

Kładąc nowe pokrycie na starym, oszczędzamy na kosztach jego usunięcia. Szczególnie skomplikowane i drogie jest usuwanie niebezpiecznego dla zdrowia eternitu. Ale akurat ten materiał i tak ostatecznie trzeba usunąć.

Na dachach do remontu najłatwiej zastosować lekkie pokrycia z blachy, których wybór jest ogromny (fot. Blachy Pruszyński)

Co z tym eternitem?

W drugiej połowie ubiegłego wieku dachy masowo kryto eternitem, czyli falistą płytą azbestowo-cementową, rzadziej płaską karo. Materiał wydawał się mieć mnóstwo zalet: był trwały, lekki, odporny na ogień, tani. Niestety, z czasem okazało się, że wdychanie włókien azbestu (stanowi kilkanaście procent składu każdej płyty) jest niezwykle szkodliwe dla zdrowia. W wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują one m.in. pylicę azbestową, raka płuc, raka oskrzeli, międzybłoniaka opłucnej.

Ich szkodliwe działanie może ujawnić się po wielu latach, nowotwory rozwijają się 20 do 40 lat od kontaktu z zanieczyszczonym powietrzem. Im więcej w nim włókien, tym większe ryzyko zachorowania. Włókna uwalniają się w wyniku korozji płyt azbestowo-cementowych (następuje 20 do 50 lat po dacie produkcji) oraz ich uszkodzeń mechanicznych (łamania, kruszenia), związanych z rozbiórką i demontażem.

Dlatego stosowanie azbestu jest obecnie w Polsce zakazane. Jednostki samorządu terytorialnego zostały zobowiązane do zinwentaryzowania zawierających materiały azbestopochodne budynków. Na ich właścicieli nałożono obowiązek usunięcia wyrobów z azbestem - mają na to czas do końca 2032 r. Wiele gmin przyznaje na ten cel dofinansowanie, nawet w wysokości 100% poniesionych kosztów. Eternit mogą usuwać jedynie podmioty posiadające zezwolenie na prowadzenie takiej działalności. Zdemontowane materiały muszą być przetransportowane na specjalne składowisko.

Pokrycia z eternitu mogą demontować tylko firmy dysponujące odpowiednim zezwoleniem. (fot. P. Konikowski)

Wymiana pokrycia na takie samo lub lżejsze

Gdy więźba jest w dobrym stanie, zastąpienie pokrycia nowym tego samego rodzaju, albo pokrycia ciężkiego, czyli dachówki, lekkim, np. blachą, nie jest problemem. Zaczyna się od demontażu starego materiału. Nie jest to zadanie trudne, trzeba jednak pamiętać o zabezpieczeniu dachu na wypadek deszczu. Ekipa powinna mieć odpowiednio duże plandeki i pomysł na ich zamocowanie. Prace trwają przecież przynajmniej kilka dni, czasami dłużej, a nikt nie zagwarantuje nam dobrej pogody.

Odkrycie konstrukcji dachu wykorzystuje się do kontroli izolacji przeciwwilgociowych i termicznych, o ile zostały wykonane. Jeśli ich nie ma, a przewidziano ocieplenie połaci lub adaptację poddasza na pomieszczenia mieszkalne, należy ułożyć na krokwiach folię wysokoparoprzepuszczalną, która umożliwia odprowadzanie wilgoci z ocieplenia i zabezpiecza je przed wodą z opadów. Współczesny dach spadzisty ma bowiem trzy warstwy - między więźbą i pokryciem pojawia się zwiększający szczelność całości podkład, czyli właśnie folia paroprzepuszczalna i ruszt drewniany (chociaż podkładem może być równie dobrze deskowanie pokryte papą).

Współcześnie za szczelność dachu odpowiada także podkład, czyli np. układana pod pokryciem folia wysokoparoprzepuszczalna. (fot. BMI Braas)

Jeśli starą dachówkę zastępujemy inną, konieczne jest zerwanie łat i nabicie ich tak, aby rozstaw pasował do rozmiaru nowego pokrycia. Dach można również ponownie pokryć zdjętą z niego dachówką, jeśli nie jest zniszczona, po jej uprzednim wyczyszczeniu. Jeżeli starych dachówek nie wystarczy, część dachu, np. lukarnę, kryje się innym materiałem. Modne jest łączenie dachówki na połaci i płaskiej blachy na rąbek na lukarnie.

Jeśli nowa dachówka różni się od starej rozmiarem, konieczna jest zmiana rozstawu łat. (fot. BMI Braas)

Wymiana konstrukcji dachu

Więźbę wymienia się, gdy jest przegniła bądź osłabiona, kiedy chcemy dać ciężkie pokrycie, którego stara konstrukcja nie utrzyma, albo gdy chcemy zmienić kształt dachu.

Drewno, z którego budowana jest zdecydowana większość konstrukcji dachów skośnych, jest materiałem trwałym. Pod warunkiem zabezpieczenia go przed działaniem wody, grzybów i owadów, które chciałyby w nim żerować.

Kiedy dach przecieka, zalewane przez deszczówkę elementy drewnianej więźby na przemian pęcznieją i kurczą się, co osłabia ich strukturę. Zawilgocony materiał staje się doskonałą pożywką dla grzybów, powodujących jego rozkład. Dla żerujących w drewnie szkodników jego wilgotność nie ma większego znaczenia. Drążone przez nie korytarze także obniżają wytrzymałość belek.

Gdy nośność atakowanej na różne sposoby konstrukcji maleje, dach się ugina. Czasami problem rozwiązuje wymiana kilku elementów więźby lub ich wzmocnienie. W zależności od potrzeb, stosuje się odgrzybianie lub odrobaczanie. W ekstremalnej sytuacji, gdy dach grozi zawaleniem, trzeba go rozebrać i postawić jeszcze raz. Niezbędny jest wówczas projekt konstrukcji - jeśli oryginalnych dokumentów nie da się odnaleźć, u uprawnionego projektanta trzeba zamówić nowy. Korzystając z okazji, można zmienić geometrię dachu, dobudować lukarnę, czy wydłużyć okap.

Więźbę trzeba wymienić, gdy jest przegniła, osłabiona, albo nie wytrzyma obciążenia ciężkim pokryciem. (fot. P. Konikowski)

Nowa więźba jest potrzebna także wtedy, gdy konstruktor stwierdzi, że dotychczasowa nie utrzyma dachówki, którą wymarzył sobie inwestor. Dachówki cementowe ważą około 45 kg/m2, ceramiczne nawet dwa razy więcej. Duża masa pokrycia to lepsza izolacyjność akustyczna (nie słychać kropli deszczu uderzających o dach), ale planowane pod nie krokwie muszą mieć większy przekrój i/lub mniejszy rozstaw od tych pod blachodachówkę.

Więźbę obciąża zresztą nie tylko pokrycie. Także mocowane do niej ocieplenie i płyty gipsowo-kartonowe. Przede wszystkim jednak - uwzględniane przez konstruktora - parcie wiatru czy zalegający śnieg.

Co ważne, czasami również lżejszy materiał pokryciowy istotnie obciąża konstrukcję. Gont bitumiczny, którym łatwo kryje się dachy o skomplikowanych kształtach, waży ok. 10 kg/m2. Ale w przeciwieństwie do pokryć z blachy czy dachówek, które układa się na ruszcie z kontrłat i łat, pod ten materiał potrzebne jest sztywne poszycie. Wykonuje się je z nabijanych na krokwie desek, drewnopochodnych płyt OSB lub mfp. 1 m2 poszycia z desek sosnowych o grubości ok. 2,5 cm waży ok. 15 kg, dla porównania 1 m2 membrany dachowej - do 200 g.

Wymiana orynnowania

Niewielkie usterki orynnowania można naprawić samodzielnie - poprawienie mocowania czy zamalowanie zarysowań na produktach ze stali nie jest zadaniem trudnym. Rynny bardzo zniszczone - przerdzewiałe, pokrzywione - po prostu się wymienia, a remont całego dachu jest ku temu doskonałą okazją.

Remont dachu to najlepsza okazja do wymiany przerdzewiałych i połamanych rynien. (fot. Galeco)

Kluczowe dla bezawaryjnego działania rynien jest utrzymywanie ich drożności - przegląd trzeba zrobić przynajmniej dwa razy w roku. (fot. Galeco)

Inwestorzy wybierają zwykle orynnowanie z PVC lub stalowej blachy powlekanej. Produkty z tych materiałów na oko trudno odróżnić, równie łatwo się je montuje, podobna jest też ich trwałość, oceniana na 30-50 lat. Z obu wytwarza się kompletne systemy rynnowe.

Te z PVC są odporne na korozję oraz działanie kwaśnych i słonych deszczy. Dlatego poleca się je w rejonach nadmorskich. Są produkowane z barwionego w masie polichlorku winylu, dzięki czemu nawet głębokie zarysowania pozostają niewidoczne. Niestety, pod wpływem słońca plastik może się odbarwić, a ze względu na dużą rozszerzalność cieplną PVC, przy montażu konieczne jest stosowanie złączek przesuwnych. Produkt jest też podatny na uszkodzenia mechanicznie, szczególnie w niskiej temperaturze, gdy tworzywo staje się kruche. Nie wymaga za to żadnej konserwacji i jest dość tani.

Rynny z ocynkowanej blachy stalowej produkowane są metodą wytłaczania. Kolor i trwałość zapewniają im powłoki dekoracyjno- ochronne. Są bardziej wytrzymałe, pod wpływem uderzenia raczej się odkształcą, niż pękną. Dobrze znoszą zarówno silne nasłonecznienie, jak i niską temperaturę. Niestety korodują, zwłaszcza w miejscach, gdzie zostały uszkodzone. Dlatego odradza się ich montaż na budynkach sąsiadujących z wysokimi drzewami, których gałęzie mogą ocierać się o orynnowanie i ścierać powłokę ochronną.

Z obu materiałów wytwarzane są rynny o przekroju półokrągłym, prostokątnym, kwadratowym. Paleta dostępnych kolorów jest bogata. Oferowane jest również orynnowanie z miedzi, aluminium i stopu cynkowo-tytanowego, ale wysoka cena skutecznie odstrasza amatorów tych trwałych rozwiązań.

Redaktor: Janusz Werner
fot. otwierająca: Ruukki