Jak doświetlić poddasze? Lukarnami, oknami połaciowymi, a może świetlikami dachowymi

Czego dowiesz się z artykułu?

• Czy na poddaszu wymagane jest oświetlenie światłem dziennym?
• Dlaczego doświetlenie poddasza oknami dachowymi jest popularne?
• Czy lukarny lub okna w ścianach szczytowych dostarczają dużo światła dziennego?
• W jakich pomieszczeniach na poddaszu sprawdzą się świetliki dachowe?
• Jaki jest wymagany współczynnik U dla okien na poddaszu?

Światło dzienne na poddaszu - czy jest wymagane?

Na poddaszu użytkowym dobre oświetlenie światłem dziennym to po prostu konieczność. Wynika to zarówno ze względów praktycznych, jak i po prostu przepisów prawa. Te ostatnie bowiem, w kwestii wymaganego oświetlenia światłem dziennym, nie różnicują w ogóle pomieszczeń na poddaszach oraz na niższych kondygnacjach. To, czy przeszklenie w ogóle jest wymagane oraz jak duże, wynika z charakteru pomieszczeń.

Te dzielimy na:

• przeznaczone na pobyt ludzi - w których te same osoby przebywają co najmniej 2 godziny dziennie (sypialnia, gabinet do pracy itp.);
• nie przeznaczone na pobyt ludzi, w których przebywają krócej niż 2 godziny dziennie i/lub wykonywane czynności mają charakter dorywczy (łazienki, pralnie, kotłownie).

W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, minimalna powierzchnia okien w stosunku do powierzchni podłogi wynosi 1:8, a w innych pomieszczeniach wymagających oświetlenia - 1:12.

Równocześnie jednak przepisy dopuszczają możliwość pozbawienia okien pomieszczeń nie przeznaczonych na pobyt ludzi, jeżeli uzasadnia to układ funkcjonalny budynku, a światło dzienne nie jest tam niezbędne. Dlatego np. garderoba, toaleta lub łazienka nie muszą koniecznie mieć okna.

Oczywiście, dobierając wielkość przeszkleń, należy przede wszystkim zachować zdrowy rozsądek. Nie potrzebujemy przecież ogromnego okna w garderobie, za to w gabinecie lub sypialni warto zrobić okno większe, niż minimalne wymagane przepisami. Warto sobie uświadomić, że zgodnie z nimi, w pokoju o powierzchni 10 m2, wystarczyłoby formalnie okno o wymiarach zaledwie 0,85 × 1,5 m. Przepisowa granica 1/8 powierzchni podłogi to bardzo mało przy dzisiejszych standardach - okna są często ponad dwa razy większe.

Kilka mniejszych okien łatwiej zamontować niż jedno duże. Nie musimy wówczas naruszać konstrukcji. (fot. Fakro)

Okna dachowe

Można śmiało powiedzieć, że upowszechnienie się okien dachowych zrewolucjonizowało polskie budownictwo jednorodzinne. Bez nich poddasza użytkowe nigdy nie zyskałyby tak wielkiej popularności. Pomieszczenia na strychu bardzo trudno jest bowiem dobrze oświetlić tylko za pomocą okien pionowych w lukarnach oraz ścianach szczytowych. Przy tym dobre wykonanie lukarn jest dość kłopotliwe i kosztowne, nie mówiąc już o tym, że zupełnie zmieniają one wygląd budynku (szczególnie, gdy są liczne). To właśnie za sprawą okien dachowych stało się możliwe względnie łatwe doświetlenie wszystkich pomieszczeń pod skosami.

Światłem z okien w lukarnach trudno oświetlić głębsze partie poddasza. Tu znacznie lepiej sprawdzają się okna dachowe.

Okna dachowe najczęściej umieszcza się pomiędzy krokwiami, dlatego zwykle mają szerokość poniżej 1 m, za to są stosunkowo długie. Od kilku lat dostępne są też znacznie szersze okna, tzw. panoramiczne. Ich wbudowanie w dach wymaga jednak daleko idącej ingerencji w więźbę. Trzeba wykonać tzw. wymiany, czyli wyciąć fragmenty krokwi, a pozostałe części połączyć poziomymi belkami (wymianami). Rośnie wówczas obciążenie skrajnych, nienaruszonych krokwi na krawędziach takiego otworu i niejednokrotnie należy je wzmocnić. Takich zmian absolutnie nie wolno robić bez konsultacji z konstruktorem. Pamiętajmy przy tym, że okna dachowe są ciężkie, nawet wielokrotnie cięższe od wielu rodzajów pokryć - szczególnie takich, jak blachy i gonty bitumiczne. W związku z tym nawet montaż typowych okien dachowych lepiej uzgodnić ze specjalistą.

Przy wybieraniu okien połaciowych, powinniśmy uwzględnić fakt, że im mniejszy jest spadek dachu, tym dłuższe musi być okno. Inaczej jego górna krawędź znajdzie się relatywnie nisko, nie będzie przez nie dobrego widoku, a wpadające przez nie światło nie sięgnie zbyt daleko w głąb pomieszczenia. Jeżeli przy tym chcemy mieć przez nie widok na otoczenie, zarówno w pozycji stojącej, jak i siedzącej, to dolna krawędź powinna być umieszczona ok. 90 cm nad podłogą.

Im mniejszy jest spadek dachu, tym dłuższe powinno być okno, jeżeli jego górna krawędź ma być na tej samej wysokości.

Warto przy tym uwzględnić sposób otwierania okna, to, na jakiej wysokości znajduje się oś obrotu okna. Najdłużej stosowane, klasyczne okna obrotowe mają ją w połowie wysokości skrzydła. A to oznacza, że ustawione poziomo po otwarciu skrzydło znajduje się kilkadziesiąt centymetrów poniżej górnej krawędzi okna. Może to spowodować, że podchodząc do otwartego okna, ktoś uderzy głową o takie skrzydło. Koniecznie uwzględniajmy więc to, na jakiej wysokości znajdzie się otwarte okno. Producenci oferują też inne modele. Mogą one mieć podwyższoną oś obrotu - np. w 2/3 lub przy górnej krawędzi. Są nawet okna o dwóch osiach obrotu, które można otwierać jako klasyczne lub wysokoosiowe. Przede wszystkim dlatego, że okna z wysoko umieszczoną osią obrotu trudno jest umyć, podczas gdy przy zwykłej osi obrotu w połowie wysokości - nie stanowi to problemu.

Oferta okien dachowych jest przy tym bardzo bogata i poza typowymi modelami możemy kupić rozmaite wersje specjalne. Dostępne są np. wersje kolankowe, składające się z części pionowej oraz ukośnej połaciowej, albo okna tworzące po otwarciu coś w rodzaju balustrady balkonu.

Otwarcie okna balkonowego powoduje rozłożenie bariery zabezpieczającej. (fot. Fakro)

Lukarny i okna w ścianach szczytowych

Lukarny wykonuje się coraz rzadziej. Faktycznie, gdy chodzi nam wyłącznie o doświetlenie wnętrz, to rzecz nie jest warta zachodu. Prościej i w ostatecznym rachunku taniej będzie zrobić okna dachowe. Bowiem choć te ostatnie są droższe, niż zwykłe okna pionowe montowane w lukarnach, to uwzględniając koszt budowy konstrukcji lukarny, wykonania jej pokrycia oraz skomplikowanych obróbek blacharskich, droższa okazuje się lukarna.

Budowa lukarny ma sens, jeżeli jest ona duża. Wtedy w jej ścianie można umieścić nawet przeszklone drzwi. (fot. Aliplast)

Może cię zainteresować

Jakie wybrać rolety do okien dachowych? Drewno klejone - wszystko co powinieneś wiedzieć Zalety i zastosowanie chłodnych dachów SOPREMA Skuteczna hydroizolacja dachu płaskiego za pomocą membrany PVC Różnice pomiędzy systemami rynnowymi z PVC i stali powlekanej Jakie są zalety blachodachówek z posypką skalną? Rynny stalowe - czy to dobry wybór? Co to jest blachodachówka hybrydowa i jak się ją montuje? Bezpieczne poddasze - niepalna wełna i ogniochronne płyty g-k Płynna membrana Hyperdesmo - system do renowacji wyeksploatowanych pokryć dachowych Jak doświetlić pomieszczenia domu z płaskim dachem? Membrany dachowe premium dla doskonałej izolacji dachu Jaka jest trwałość dachu krytego gontem bitumicznym? Jak obrobić komin z blachy trapezowej? BauderECO - ekologiczna termoizolacja dachu Pokrycia z kruszywem skalnym, czy to rozwiązanie sprawdzi się na każdym dachu? Nie wyrzucaj pieniędzy w błoto. Oto sposób na obniżenie podatku od deszczu Jakie odległości zachować montując haki do rynny? Czym pokryć nowoczesny dom o bryle stodoły? Jak prawidłowo położyć folię paroizolacyjną? Zasady poprawnego montażu okna dachowego Co to są kratownice drewniane i gdzie je stosować? Jaką blachę użyć do wykończenia elewacji? Czy blachodachówka pasuje na dach drewnianego domu? Co jest ważne przy układaniu blachy dachowej z posypką skalną? Dach płaski wentylowany czy niewentylowany? Które rozwiązanie jest lepsze w budynku mieszkalnym? Jaka papa na deskowanie? Konstrukcyjne łuki z drewna gięto-klejonego

Zobacz więcej Zwiń

Lukarna to zawsze dość skomplikowana konstrukcja. Jej wykonanie to również spory wydatek.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, jeżeli chodzi nie tylko o światło, ale również o zwiększenie ilości użytecznego miejsca. Szczególnie w przypadku braku ścianki kolankowej i/lub dachu o małym spadku, szeroka na przynajmniej 1,5 m lukarna może poprawić ustawność pomieszczenia. Powstaje bowiem coś w rodzaju dużej wnęki, w której można ustawić biurko, czy nawet łóżko.

Warto również pamiętać o możliwości wstawienia przeszkleń w ściany szczytowe. Chodzi nie tylko o typowe prostokątne okna. Coraz częściej spotyka się w tych miejscach drzwi tarasowe, jednak bez balkonu, lecz z barierą, przez co otrzymuje się tzw. portfenetr. Przeszklenie można też dopasować do kształtu ściany szczytowej, robiąc trójkątne okno albo przynajmniej ścinając górne rogi prostokątnego wariantu. W ten sposób można znacznie zwiększyć powierzchnię przeszklenia, a więc zyskać sporo światła.

Dlatego warto pomyśleć o wykorzystaniu ścian szczytowych. Chociaż trzeba pamiętać, że światło z takich okien nie sięgnie zbyt daleko w głąb poddasza. W przypadku tego rodzaju doświetlenia najważniejszy jest ostatecznie sposób podziału poddasza poprzecznymi ścianami działowymi. Tam gdzie tworzy ono dużą otwartą przestrzeń, efekty mogą być zadowalające. W pozostałych przypadkach poszczególne pomieszczenia najlepiej będzie doświetlić oknami dachowymi.

Warto pomyśleć o możliwie pełnym wykorzystaniu ścian szczytowych, tak aby przeszklenia w nich zapewniały naprawdę dużo światła.

Świetliki dachowe

Świetliki dachowe to niedoceniane i dość rzadko stosowane rozwiązanie. Główną ich wadą jest dość wysoka cena. Jednak znakomicie nadają się do oświetlenia niewielkich pomieszczeń takich jak łazienki, garderoby, czy korytarze, w których otwieranie okien nie jest konieczne.

Dlatego warto pamiętać, że nowoczesne świetliki o średnicy zaledwie 25-35 cm z powodzeniem zastępują okna połaciowe. Na dodatek, dzięki elastycznemu kanałowi wykonanemu z materiału, który doskonale odbija światło można je instalować w stropodachach o grubości dochodzącej do 2 m. Przy tym zainstalowany w suficie raster rozpraszający światło sprawia, że nie ma efektu studni.

Redaktor: Jarosław Antkiewicz
fot. otwierająca: Okpol