Wykonanie tzw. dachu zielonego, czyli obsadzonego roślinnością, jest jak najbardziej możliwe również na budynkach jednorodzinnych. Zresztą mogą to być nie tylko dachy płaskie, ale też strome. Technologia jest generalnie ta sama, zarówno w małych, jak i dużych obiektach. Chociaż w tych ostatnich to zdecydowanie częściej spotykane rozwiązanie.
Wynika to nie tylko z rosnącej popularności rozwiązań proekologicznych, ale także z konkretnych korzyści. Mianowicie połowa powierzchni dachu zielonego jest traktowana jako tzw. powierzchnia biologicznie czynna. Zaś jej minimalny udział w całkowitej powierzchni działki jest określony na mocy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy.
W intensywnej miejskiej zabudowie dach zielony oznacza więc możliwość zmieszczenia większego budynku na tej samej powierzchni gruntu. Różnicę odczujemy także w przypadku małych parceli z domami jednorodzinnymi, bo powierzchnię biologicznie czynną pomniejsza nie tylko sam budynek, ale również utwardzony podjazd czy opaska wokół domu. Zaś wymagany procentowy udział powierzchni biologicznie czynnej jest tu zwykle spory.
Budowa dachu zielonego a obciążenie konstrukcji
Zasadniczo budowę dachu zielonego powinno się uwzględnić już na etapie projektowania budynku. Przede wszystkim ze względu na znaczne dodatkowe obciążenia. W rozwiązaniach tradycyjnych warstwa drenująca (odprowadzająca nadmiar wody) oraz glebowa, stanowiąca podłoże dla roślin, może ważyć nawet ok. 250 kg/m2. W rozwiązaniach systemowych - bazujących na wykorzystaniu specjalnych mat drenarskich oraz zapewniających podłoże dla roślin - obciążenie może być kilka razy mniejsze, nawet około 50 kg/m2.
Trzeba to uwzględnić na etapie projektowania całej konstrukcji budynku. Z zastrzeżeniem, że cały czas piszemy tu o dachach obsadzanych roślinnością o płytkim systemie korzeniowym i niewielkich wymaganiach. To tzw. dach ekstensywny. Uprawa roślin o większych wymaganiach lub głębokim systemie korzeniowym jest rzadko praktykowana i wymaga np. wykonania systemu nawadniania.
Układ warstw dachu zielonego
Dachy zielone najczęściej wykonuje się na żelbetowej płycie nośnej nad ostatnią kondygnacją. To tzw. stropodach niewentylowany, czyli ze wszystkimi kolejnymi warstwami układanymi bezpośrednio jedna na drugiej, bez szczeliny wentylacyjnej pomiędzy konstrukcją nośną i pokryciem. Układ warstw może być klasyczny, czyli z główną izolacją wodochronną ułożoną na izolacji cieplnej lub odwrócony - wówczas zasadnicze zabezpieczenie przed wodą ułożone jest poniżej izolacji cieplnej. Ten pierwszy jest popularniejszy.
Wykonanie dachu zielonego. Tu żelbetową płytę nośną pokrywa najczęściej:
- paroizolacja z emulsji bitumicznej i papy podkładowej;
- izolacja cieplna z płyt twardego styropianu lub XPS, ewentualnie specjalnych odmian styropianu pokrytego jednostronnie papą, która ułatwia układanie jej kolejnych warstw;
- warstwa wodochronna z papy podkładowej oraz papy wierzchniego krycia odpornej na przerastanie korzeniami;
- warstwa drenująca, czyli odprowadzająca nadmiar wody. Może być wykonana ze specjalnych mat, płukanego żwiru lub folii kubełkowej;
- warstwa retencyjna, czyli magazynująca określoną ilość wody. Może mieć postać mat lub wzbogaconego podłoża gruntowego. To ostatnie trzeba oddzielić geowłókniną od warstwy drenażowej;
- warstwa wegetacyjna dla roślin w postaci odpowiedniego podłoża gruntowego znów oddzielonego geowłókniną albo podłoża systemowego;
- rośliny o małych wymaganiach glebowych i płytkim systemie korzeniowym.
Układ najniżej położonych warstw jest generalnie podobny jak w przypadku typowych dachów płaskich. Jednak trzeba też uwzględnić istotne różnice w warunkach "pracy" użytych materiałów.
Czy wykonanie dachu zielonego wymaga specjalnych warunków montażu?
Przede wszystkim niezbędna jest szczelność hydroizolacji. Najczęściej jej zasadniczą warstwy wykonuje się z wysokiej jakości papy asfaltowej modyfikowanej SBS - podkładowej i wierzchniego krycia. Na zwykłym dachu, w układzie klasycznym, taka papa narażona jest na działanie słońca i bardzo duże zmiany temperatury. Mróz zimą, ale i bardzo intensywne nagrzewanie na słońcu. Ponadto na szok termiczny, gdy w upalny dzień nagle spadnie deszcz. W układzie odwróconym oddziaływanie temperatury zewnętrznej jest znacznie ograniczone, bo izolację wodochronną osłania od góry izolacja cieplna.
Za to zarówno w układzie klasycznym, jaki odwróconym kontakt z wodą i wilgocią jest jedynie krótkotrwały. Na prawidłowo wykonanym dachu nie tworzą się zastoiska wody i po deszczu wysycha on szybko. Źródłem dłuższego kontaktu z wilgocią jest jedynie zalegający topniejący śnieg. Z kolei w dachu zielonym nie ma problemu z bezpośrednim nagrzewaniem przez słońce oraz gwałtownymi zmianami temperatury. Za to praktycznie ciągły jest kontakt z wilgocią. Pod tym względem warunki bardziej przypominają te panujące na ścianach fundamentowych (w gruncie) niż na zwykłym dachu.
Wspólną cechą jest też wymagana odporność na penetrację przez korzenie roślin. Potencjalnie są one w stanie zniszczyć zbyt słabą papę albo wniknąć w wadliwie wykonane połączenia pomiędzy jej arkuszami. A to oznaczałoby otwarcie drogi dla penetracji wody i zniszczenie barier pomiędzy warstwami.
Oczywiście, na dobrze wykonanym dachu zielonym nie zalega woda, bo tę odprowadza prawidłowo wykonana warstwa drenująca. Lecz utrzymywanie się wysokiej wilgotności jest nieuchronne. Dach zielony ma zatrzymywać wodę w postaci związanej w podłożu dla roślin. Inaczej nie byłyby one w stanie utrzymywać się przy życiu. Szczególnie w dłuższych okresach suszy. Dlatego jak największa zdolność użytych materiałów do wiązania wody jest bardzo pożądana. I stąd właśnie pomysł stosowania w podłożu specjalnych włóknin zatrzymujących wodę czy dodawania tego rodzaju materiałów do warstwy glebowej.
Wykonanie dachu zielonego - tylko przez fachowców z doświadczeniem!
Zarówno projekt jak i wykonanie to zadanie dla fachowców z doświadczeniem w dachach zielonych. Podobieństwa z typowymi dachami płaskimi mogą być złudne, a drobne z pozoru błędy - doprowadzić do poważnych następstw. Na niedoróbki nie można zaś tu sobie pozwolić.
Tak samo nie warto oszczędzać na jakości materiałów. W szczególności dotyczy to hydroizolacji. Oczywiste, że na płaskim dachu użycie słabej jakości papy lub jej niestaranne ułożenie może skończyć się przeciekiem i koniecznością naprawy już po kilku sezonach. Jednak na zwyczajnym dachu da się przynajmniej dość łatwo zlokalizować uszkodzone miejsce i wykonać niezbędne naprawy.
Jednak co zrobić z dachem zielonym, gdzie na hydroizolacji spoczywa jeszcze kilka innych warstw i rosną rośliny? Naprawa uszkodzeń, choćby niewielkich, będzie oznaczać konieczność zdjęcia wszystkiego, a potem wykonania całej zielonej części dachu na nowo.
Dlatego najbezpieczniej jest wybierać rozwiązania systemowe. System oznacza, że układ wszystkich elementów jest przemyślany i sprawdzony, a parametry każdego z nich odpowiednie. Wszystko pasuje, a ponadto dostępne są instrukcje wykonawcze, zaś producent udostępnia wsparcie techniczne. Ponadto możemy liczyć na długą gwarancję (nawet 40 lat) na cały system.
Rośliny odpowiednie na dach zielony
W naszym kraju popularność zdobyły przede wszystkim tzw. dachy ekstensywne. To takie na których warstwa podłoża dla roślin jest cienka, rzędu 10 cm. Uprawia się na nich gatunki o dużej odporności na suszę oraz płytkim systemie korzeniowym. Są to najczęściej rozmaite rośliny okrywowe (np. rozchodniki), mech, odporne na suszę gatunki ziół. Mamy więc raczej roślinność jak na ogródku skalnym, a nie wypielęgnowanym trawniku.
Trawniki nie są polecane bo w praktyce okazują się mało odporne na suszę, często wyrastają na nich chwasty, a ponadto wymagają regularnego koszenia. Utrzymanie trawnika wymagałoby wykonania systemu podlewania i regularnej pielęgnacji. Natomiast prawidłowo dobrane rośliny okrywowe rosną bez dodatkowego podlewania i nie wymagają koszenia ani innej pielęgnacji. Zwykle wystarcza nawożenie zaledwie raz w roku.
Jarosław Antkiewicz
Na zdjęciu otwierającym: Dachy zielone to nie tylko więcej roślinności. Potrafią one zatrzymać nawet ok. 50% wody opadowej. (fot. Galeco)
Dodaj komentarz