Podstawowe różnice między podłogówką a grzejnikami

Zastosowanie podłogówki najlepiej uwzględnić już w projekcie. Wylewka podłogowa powinna być nieco grubsza niż standardowa (zwykle ok. 7 zamiast 4–5 cm).

Grubsza powinna być także warstwa ocieplenia w podłodze na gruncie (stykają się z nim rurki o temperaturze ok. 40°C). Podnosi to poziom podłogi i zwiększa masę stropów.
W wykonanym ogrzewaniu podłogowym nie ma jak wprowadzać zmian.

Instalację z grzejnikami da się zmodyfikować w trakcie budowy, po postawieniu stanu surowego. Przeniesienie grzejnika, dodanie go albo zmiana jego rodzaju nie jest specjalnym problemem.

Grzejnik można też bez trudu zmienić na inny w już wykończonym domu – jeżeli okaże się niewydolny albo nie będzie nam odpowiadał ze względów stylistycznych.

Najpowszechniejsze jest ogrzewanie wodne. To po prostu rurki, przez które przepływa woda, podgrzewana przez kocioł lub pompę ciepła. Najczęściej są zatopione w dość grubej (przynajmniej 6 cm) warstwie jastrychu (wylewki podłogowej), a spoczywają na warstwie izolacji cieplnej (zwykle styropianu). W efekcie taka ciepła podłoga ma sporą masę, nagrzewa się i stygnie powoli. Do tego jej całkowita grubość (izolacja i jastrych) jest o kilka centymetrów większa, niż podłogi bez ogrzewania. Wymienione właściwości powodują, że ogrzewanie podłogowe w typowej wersji wodnej najczęściej wykonuje się w nowych budynkach – gdzie odpowiednio wcześnie uwzględniono jej grubość i ciężar.

Są jednak systemy montażu zaprojektowane głównie z myślą o remontowanych domach, w których ciężar i grubość ogrzewanej podłogi jest znacznie mniejszy. To przede wszystkim specjalne płyty izolacyjne z wyfrezowanymi rowkami na ułożenie rurek. Od góry mogą być przykryte tzw. suchym jastrychem, czyli płytami włóknowo-gipsowymi lub włóknowo-cementowymi, ewentualnie zalane jastrychem o zwiększonej wytrzymałości, którego warstwa nad rurami może być cieńsza o 1–2 cm. To rozwiązania wyraźnie droższe od standardowych, lecz pozwalające na zrobienie ogrzewanej podłogi w miejscach, gdzie inaczej byłoby to niemożliwe.

Płytowe są obecnie najpopularniejsze. Składają się z 1–3 stalowych płyt z ukształtowanymi kanałami, przez które przepływa ciepła woda. Dodatkowo mogą mieć ożebrowanie konwekcyjne, zwiększające wymianę ciepła. Mają dość dużą moc przy niewielkich rozmiarach (szczególnie wielopłytowe), dość łatwo je utrzymać w czystości i są dość tanie. Nie nadają się jednak do pracy w układach otwartych (z otwartym naczyniem wzbiorczym), bo cienkie stalowe elementy mogą korodować.

Konwekcyjne, jak sama nazwa wskazuje, oddają ciepło głównie nagrzewając powietrze. Ich obudowa nie nagrzewa się zbytnio, za to wewnątrz mają wężownice z rozbudowanymi radiatorami, ogrzewającymi powietrze w środku grzejnika. Są bardzo lekkie i małe, przez co szybko nagrzewają się i stygną.

W połączeniu ze zautomatyzowanym źródłem ciepła daje to możliwość dynamicznego sterowania ich pracą. Ich moc grzewcza w dużym stopniu zależy od temperatury wody (im cieplej, tym intensywniejsza konwekcja), dlatego są też modele wyposażone w ciche wentylatory, zwiększające intensywność ruchu powietrza.

Rodzajem konwektorów są popularne w ostatnich latach grzejniki kanałowe.

Alternatywą dla ogrzewania wodnego jest wersja elektryczna.

A właściwie kilka jej odmian:

• przewody grzejne, przeważnie zatopione w grubej na przynajmniej 5 cm wylewce podłogowej (jastrychu);
  
  
• maty, czyli przewody umocowane do siatki. Najczęściej zatapia się je w warstwie kleju do płytek, ewentualnie układa pod panelami podłogowymi;
   
• folie grzejne o grubości poniżej 1 mm, przewidziane pod panele.

Pierwsza, z grubą wylewką, oznacza podobną grubość i ciężar podłogi, co przy ułożeniu rur i zalaniu ich jastrychem. Z racji dużej masy możemy mieć niewielkim kosztem ogrzewanie akumulacyjne.

Pozostałe rozwiązania nie wymagają za to podniesienia poziomu podłogi. Dlatego są chętnie wybierane przy remontach, lub gdy ciepłą podłogę planuje się jedynie w niektórych wnętrzach (np. w łazienkach).

Drabinkowe królują za to w łazienkach, bo nie tylko ogrzewają pomieszczenie, ale można też wygodnie wysuszyć na nich ręczniki. Ponadto bardzo często wyposaża się je w grzałki elektryczne, dzięki czemu można ich używać także poza sezonem grzewczym. Dekoracyjne mogą mieć rozmaite formy, od ciekawych kształtów po np. podgrzewane lustra, a nawet całkiem przezroczyste szyby.

Warto dodać, że wybór grzejników elektrycznych również jest ogromny, chociaż przeważnie spotyka się lekkie konwektory. Specyficznym rodzajem są tzw. piece akumulacyjne, czyli grzejniki zawierające materiały o bardzo dużej pojemności cieplnej, które nagrzewają się w trakcie obowiązywania tańszej taryfy za prąd i oddają ciepło przez resztę doby.

Powszechnie używanym argumentem na rzecz podłogówki jest stwierdzenie, że brak grzejników daje większą swobodę w aranżacji pomieszczeń. Jednak jest to tylko częściowo prawda. Faktycznie nie ma grzejników, ale ciepłej podłogi nie można z kolei przykrywać grubymi dywanami i wykładzinami, ani zastawiać meblami bez nóżek. Po prostu uniemożliwiłyby skuteczną wymianę ciepła.

Pół biedy, jeśli jest to ogrzewanie wodne, wnętrza będą najwyżej niedogrzane (ciepła woda wróci do kotła). Gorzej, jeżeli będziemy mieć podłogówkę elektryczną. Zdecydowanie najpopularniejsze przewody stałooporowe rozgrzeją się w takiej sytuacji nadmiernie i mogą ulec uszkodzeniu. Generalnie, polecane przy podłogówce rozwiązanie to posadzka z dobrze przewodzącego ciepło materiału, np. płytek ceramicznych oraz meble na wysokich nóżkach. Oczywiście, da się zastosować też inne wyroby – panele, parkiet, niezbyt grube wykładziny. Jednak takie pokrycie trzeba uwzględnić już na etapie projektu. Może wymagać podniesienia temperatury wody w układzie lub zagęszczenia rurek.

Materiał, którego użyjemy, musi być przy tym dopuszczony przez producenta do stosowania na ogrzewaniu podłogowym, co oznacza, że w tych warunkach nie ulegnie on przyspieszonemu starzeniu i nie będzie wydzielał szkodliwych substancji.

Wybór grzejników jest tak duży, że każdy znajdzie coś odpowiedniego dla siebie. Od klasycznych, bezpretensjonalnych grzejników panelowych, przez bogato zdobione kaloryfery żeliwne w stylu retro, aż po ukryte przed naszym wzrokiem grzejniki kanałowe i konwektory, które można ukryć za meblami czy obudową wanny.

Tak naprawdę tylko od pomysłowości osoby aranżującej wnętrze zależy, czy zdecyduje się grzejnik ukryć – czy może wyeksponować, czyniąc z niego ważny element wystroju.

Warto jednak pamiętać przy tym, że grzejnik ma w pierwszym rzędzie spełnić konkretną funkcję jako element instalacji centralnego ogrzewania. Powinien ogrzewać wnętrze skutecznie i równomiernie.

Zaś żeby to osiągnąć, najlepiej jest umieścić go tam, gdzie straty ciepła są największe, czyli zwykle pod oknem.

Założenie ich przy ścianie wewnętrznej, choć dopuszczalne, nigdy nie da nam tak dobrego rozkładu temperatury, a strefy w pobliżu okien mogą być wyraźnie chłodniejsze.

Wbrew dość rozpowszechnionej opinii, ogrzewanie podłogowe można z powodzeniem zasilać z dowolnego źródła ciepła, w tym również najprostszych kotłów zasypowych na węgiel i drewno.

Jednak temperatura wody zasilającej podłogówkę musi być dość niska, jako maksimum przyjmuje się 55°C. Chodzi o to, żeby temperatura podłogi nie podniosła się nadmiernie, bo to ani komfortowe, ani zdrowe. W przypadku kotłów gazowych, olejowych, elektrycznych oraz pomp ciepła, ustawienie niskiej temperatury na zasilaniu nie stanowi problemu.

Ogrzewanie podłogowe, ewentualnie inne płaszczyznowe, czyli sufitowe lub ścienne, jest nawet najbardziej polecane w przypadku pomp ciepła. Najważniejszy warunek ekonomiczności ich pracy to utrzymanie możliwie niskiej temperatury wody w obiegu. A pod tym względem podłogówka jest bezkonkurencyjna. W dobrze zaprojektowanych instalacjach tego rodzaju temperatura wody na zasilaniu wynosi ok. 30°C. Przy grzejnikach byłoby to zdecydowanie zbyt mało.

Z kolei kotły na paliwa stałe nie powinny działać przy niskiej temperaturze wody. Jest jednak na to prosty, sprawdzony sposób. Wystarczy zamontować odpowiedni zawór mieszający, który wymiesza gorącą wodę z kotła z już ochłodzoną powracającą z instalacji. Układ może też wymagać mieszania wody na powrocie – tak żeby zbyt zimna nie trafiała do kotła.

Wariant z prostym kotłem zasypowym i podłogówką może funkcjonować nawet lepiej niż z grzejnikami, bo duża masa jastrychu podłogowego będzie świetnym akumulatorem ciepła. Przerw w działaniu kotła specjalnie wówczas nie odczujemy. Taki system dobrze jest wyposażyć w zbiornik buforowy lub większy akumulacyjny na wodę grzewczą. Dzięki niemu uniezależnimy przepływ wody przez kocioł od przepływu przez podłogę, a jeżeli ruch wody pomiędzy kotłem i zbiornikiem będzie odbywał się grawitacyjnie (bez pompy), ewentualna przerwa w dostawie prądu niczym nam nie zagrozi (nie będzie konieczne wygaszanie kotła).

Grzejniki mogą bezproblemowo pracować z każdym źródłem ciepła. I co ważne, nie trzeba do systemu grzewczego dodawać w tym celu zaworów mieszających ani innych elementów komplikujących układ. Nie znaczy to jednak, że wybór grzejników nie wymaga staranności, a każdy z nich będzie równie dobry niezależnie od sytuacji.

Przede wszystkim należy zastrzec, że trudnym przypadkiem jest współpraca grzejników z pompami ciepła. Te ostatnie nawet w tzw. wersjach wysokotemperaturowych podgrzewają wodę do maksymalnie ok. 60°C. I nie można zapominać, że moc cieplna grzejników bardzo gwałtownie maleje wraz ze spadkiem temperatury wody. Oznacza to, że chociaż z pompami ciepła da się stosować grzejniki, to powinny być one większe od tych w instalacjach z kotłami, ewentualnie specjalnej konstrukcji, np. z wentylatorami zwiększającymikonwekcyjną wymianę ciepła. Cały czas musimy jednak mieć świadomość tego, że i tak sprawność pompy będzie gorsza, niż przy współpracy z niskotemperaturowym ogrzewaniem płaszczyznowym. A to przekłada się na wyższe zużycie prądu w celu uzyskania tej samej ilości ciepła.

Kolejna sprawa to fakt, że popularne stalowe grzejniki płytowe nie powinny funkcjonować w układach otwartych, typowych dla instalacji z kotłami na paliwa stałe. Stały kontakt wody grzewczej z powietrzem atmosferycznym zwiększa ryzyko korozji grzejników. I chociaż w praktyce w prawidłowo wykonanej i eksploatowanej instalacji to niebezpieczeństwo jest znikome, to i tak stracimy gwarancję na grzejniki.

Grzejniki płytowe charakteryzują ponadto duże opory wewnętrzne tamujące przepływ wody. Dlatego jeżeli chcemy zapewnić możliwość grawitacyjnego obiegu wody (bez pompy), na wypadek braku zasilania, nie będą one dobrym wyborem. Małe opory przepływu to cecha grzejników żeberkowych – żeliwnych i aluminiowych. Należy jeszcze dodać, że ruch wody znacznie utrudniają typowe zawory z głowicami termostatycznymi. W systemie, który ma działać bez pompy, trzeba je zastąpić specjalną odmianą, dostosowaną do układów grawitacyjnych albo z nich zrezygnować.

W większości systemów podłogówka ma dużą bezwładność, czyli nagrzewa się i stygnie powoli. Wynika to z dużej masy wylewki podłogowej – 1 m2 może ważyć nawet 200 kg. W związku z tym nie możemy szybko zwiększyć lub obniżyć intensywności grzania. Utrudnione jest również sterowanie temperaturą we wnętrzach w funkcji czasu, np. obniżenie jej w nocy.

Z drugiej jednak strony, podłogówka stabilizuje temperaturę we wnętrzach i ma zdolność do tzw. samoregulacji – wystarczy niewielki wzrost temperatury pomieszczenia (np. do 23°C), żeby ilość ciepła oddawanego przez podłogę wyraźnie spadła. 

Pod względem szybkości reakcji na zmiany temperatury grzejniki ścienne są przeciwieństwem ogrzewania podłogowego. Szybko się nagrzewają i szybko stygną, a efekt ich zadziałania odczuwamy już po kilkunastu minutach. Pozwala to dynamicznie dostosowywać ilość ciepła do rzeczywistego zapotrzebowania – jeżeli np. pokój jest nasłoneczniony, grzejnik może się wyłączyć, choćby na zewnątrz było bardzo zimno.

Grzejniki ścienne najlepiej działają z automatyką pokojową, w której pomiaru temperatury dokonuje się wewnątrz domu. Reagują wówczas wprost na to, czy panująca we wnętrzach temperatura odpowiada nastawionej.

Dodatkowym elementem zwiększającym precyzję sterowania ogrzewaniem są głowice termostatyczne na zaworach grzejnikowych. To obecnie już standardowe rozwiązanie.

Z elektrycznym ogrzewaniem podłogowym jest inaczej, bo tu główną część wydatków poniesiemy na same przewody, maty, czy folie grzewcze. Drogi osprzęt dodatkowy nie jest konieczny, w małej łazience z powodzeniem wystarczy prosty termostat za kilkadziesiąt złotych. W efekcie wersja elektryczna jest przeważnie tańsza inwestycyjnie – od 130 do 200 zł/m2.

Typowy stalowy grzejnik panelowy o mocy ok. 1000 W albo aluminiowy członowy (10 żeberek) kupimy już za 200–250 zł. Kolejne 50–100 zł to zawory i głowica termostatyczna. Około 200 zł zapłacimy za ułożenie rurek i montaż grzejnika, choć tu wszystko będzie zależeć od rozległości i stopnia komplikacji instalacji c.o.

W przypadku grzejników trudno w ogóle wyznaczyć górną granicę cen. Jeden grzejnik o oryginalnym wzornictwie może kosztować nawet kilka tysięcy zł. Tak więc za sumę, którą wydamy na dwa takie grzejniki, w innym domu zostanie zrobiona cała instalacja c.o.

Z kolei grzejniki elektryczne mają podobnie zróżnicowane ceny, jak wersje wodne. Bardzo tanie, ok. 100 zł, są tylko grzejniki przenośne, przeznaczone do sporadycznego użytku i trudno je porównywać z pozostałymi.