Osadnik gnilny - zasada działania

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jak działa osadnik gnilny?
• Z jakiego materiału wykonany jest osadnik?
• Dlaczego osadnik gnilny jest ważny?
• Jak zwiększyć skuteczność działania osadnika gnilnego?
• Jakiej wielkości mogą być osadniki?
• Ile komór powinien mieć osadnik gnilny?

Jak działa osadnik gnilny?

W osadniku gnilnym zachodzą dwa procesy.

Oczyszczenie mechaniczne. Ścieki to zawiesina, z której cięższe od wody cząsteczki opadają na dno zbiornika, lżejsze wypływają zaś na powierzchnię, w większej ilości tworząc tzw. kożuch. Wyłącznie mechaniczne oczyszczenie ścieków zachodzi, gdy przebywają one w osadniku nie dłużej niż 3 dni.

Oczyszczenie biologiczne. Gdy czas przepływu przez osadnik wynosi przynajmniej 3-5 dni, zaczyna się w nim także rozkład substancji organicznych przez bakterie. Głównie beztlenowe, bo kontakt z powietrzem atmosferycznym ma tylko lustro ścieków, napowietrzenie jest więc znikome.

W dobrze zaprojektowanym osadniku gnilnym redukcja poziomu zanieczyszczeń w ściekach sięga:

• ponad 85% zawiesiny;
• ponad 50% związki azotu;
• ponad 50% BZT5 (biologiczne zapotrzebowanie tlenu).

Jest więc o co walczyć. Z kolei źle zaprojektowany osadnik gnilny "przepuszcza" zanieczyszczenia i obciążają one dalsze elementy oczyszczalni ścieków, niejednokrotnie zakłócając ich pracę.

Osadnik gnilny - materiał

Najczęściej stosuje się osadniki z tworzywa sztucznego bo są łatwe do transportu, szczelne i odporne na korozyjne działanie ścieków. Jednak w niektórych sytuacjach lepszym wyborem są zbiorniki betonowe. Są znacznie bardziej wytrzymałe mechanicznie i ciężkie, co okazuje się zaletą, gdy poziom wód gruntowych jest wysoki. Wówczas ich napór grozi uszkodzeniem lub wypchnięciem zbiornika - szczególnie pustego. Dobre zakotwienie go w gruncie jest bardziej kłopotliwe niż transport betonowego. Jako osadnik warto też wykorzystać istniejący zbiornik szamba.

Uwaga! Osadnik gnilny, inaczej niż szambo, można zgodnie z przepisami posadowić nawet bezpośrednio przy budynku, pod warunkiem zapewnienia jego wentylacji przez najbliższy pion kanalizacyjny, wyprowadzony ponad dach.

Trzeba jednak zachować odległość przynajmniej 15 m od studni.

Może cię zainteresować

Jak zapewnić stabilne ciśnienie wody w domu? Jak zabezpieczyć pompę do wody przed pracą na sucho? Jak długo pompa może pracować na sucho? Czym się różni anoda magnezowa od tytanowej? ESYBOX MAX - hydroforowa technologia przyszłości! Jak działa przewód grzewczy z termostatem? Ochrona rur z wodą przed zamarzaniem Co powinieneś wiedzieć o programie dofinansowania Moja Woda? MultiSkin PUSH - idealne rozwiązanie do instalacji wody użytkowej i systemów grzewczych w budynkach mieszkalnych Rekuperatory do odzysku ciepła z wody szarej: oszczędność i ekologia Pompy głębinowe w technologii DRYRUN PRO. Co to jest suchobieg? Jak montuje się szybkozłączkę do szamba w ogrodzeniu? Instalacje sanitarne w nowym domu. Co musisz wiedzieć? Co to jest norma ISO 9001:2015 i jakie są korzyści z certyfikacji dla klientów firmy? Przydomowa oczyszczalnia ścieków na każde warunki gruntowe Jakie rury służą do wykonania instalacji pneumatycznej? Polietylenowa czy kauczukowa - którą izolację rur wybrać? Wszystko o rurach spustowych Jak zamontować przydomową oczyszczalnię ścieków na kopcu nasypowym? Dlaczego w instalacji c.o. warto stosować filtr magnetyczny? Jakie są średnice rur odpływowych z PVC w kanalizacji zewnętrznej? Jak działa pompa abisynka? Kiedy trzeba zamontować reduktor ciśnienia wody w domowej instalacji? Jak zapewnić szczelność połączeń w instalacjach sanitarnych? Co jest potrzebne do poboru wody ze studni? Jakie powinno być ciśnienie w instalacji wodnej w domu i jak je zapewnić? Jak przebiega montaż sygnalizatora szamba?

Zobacz więcej Zwiń

Najczęściej oczyszczalnię kupuje się jako kompletny pakiet. Warto jednak sprawdzić, czy wielkość jej elementów dobrano prawidłowo (fot. JPR Aqua)

Dlaczego osadnik gnilny jest ważny?

Lepiej mieć dobrze funkcjonujący osadnik o dużej pojemności i stosunkowo krótki drenaż na małej powierzchni, niż długi drenaż i zbyt mały osadnik.

W małym osadniku gnilnym ścieki będą przebywać zbyt krótko. W efekcie, opuszczając go, wciąż będą zawierać sporo cząstek stałych, a pod względem biologicznym pozostaną praktycznie nieczyszczone.

Taka zawiesina może dość szybko zatkać otwory w sączkach i pory gruntu wokół nich. Najbardziej narażone na to są początkowe odcinki drenów. Prędkość przepływu jest w nich bardzo mała i zanieczyszczenia samoistnie się wytrącają. Oczywiście największe i najcięższe cząstki osiadają jako pierwsze - właśnie dlatego nie powinny w ogóle opuścić osadnika.

Z kolei im lepiej są oczyszczone ścieki wypływające z osadnika gnilnego, tym więcej może ich bez szkody przyjąć grunt o tej samej powierzchni. Warto o tym pamiętać szczególnie w przypadku oczyszczalni z drenażem rozsączającym, zakładanych na niekorzystnych gruntach (np. gliniastych), oraz gdy powierzchnia działki jest niewielka. A to właśnie zapychanie się drenów jest najczęstszym problemem użytkowników tych oczyszczalni ścieków.

Osadnik gnilny - warunki skuteczności

Poprawie skuteczności działania osadnika gnilnego służy:

• zwiększenie jego pojemności;
• podział na połączone szeregowo komory (lub odrębne zbiorniki);
• wykorzystanie preparatów zawierających bakterie, przyspieszające rozkład ścieków.

Zastosowanie tych metod sprawia, że ścieki trafiające do drenażu lub innego rodzaju oczyszczalni są znacznie czystsze. Ponadto skład ścieków trafiających do dalszego etapu oczyszczania jest niemal stały. W zbiornikach jednokomorowych, zwłaszcza tych najmniejszych (np. 1,5 m3), dochodzi do dużych wahań stężenia zanieczyszczeń - w zależności od chwilowego dopływu świeżych ścieków.

Zasada działania osadnika

Wielkość osadnika gnilnego

Od wielkości osadnika gnilnego zależy czas przebywania w nim ścieków. Liczy się tak naprawdę to, jak duży jest osadnik w stosunku do ilości dopływających w ciągu doby ścieków, czyli w praktyce liczby domowników.

Zwykle jako minimalne przyjmuje się następujące wartości (w przeliczeniu na osobę):

• 0,2 m3 przy współpracy z drenażem rozsączającym lub filtrem piaskowym;
• 0,25 m3 przy współpracy ze złożem biologicznym;
• 0,4 m3 przy współpracy z komorą osadu czynnego.

Jednak, by działanie osadnika było skuteczne, musi mieć on pewną minimalną wielkość niezależnie od liczby mieszkańców:

• 3 m3, gdy oczekujemy wyłącznie oczyszczenia mechanicznego (wytrącenia osadu);
• 6 m3, jeśli oczekujemy też oczyszczenia biologicznego (rozkładu powodowanego przez bakterie).

Należy jeszcze dodać, że chodzi o tzw. objętość użyteczną, zawsze mniejszą od całkowitej pojemności zbiornika, bo pomiędzy powierzchnią ścieków a górną powierzchnią zbiornika powinno zostać jeszcze ok. 35 cm wolnej przestrzeni.

Przeglądając oferty różnych firm, znajdziemy jednak nawet bardzo małe zbiorniki, np. 1,5 m3. Skuteczność takiego zminiaturyzowanego osadnika jest wątpliwa, ale w tym przypadku cena wygrywa z techniczną poprawnością. Mniejszy osadnik gnilny to niższa cena, czyli najskuteczniejszy wabik na klienta. A znakomita większość z nich nie zdaje sobie sprawy z negatywnych skutków takiej zmiany.

W przybliżeniu można przyjąć, że w osadniku jednokomorowym dobranym poprawnie, ale o minimalnej pojemności pozostaje 60% zawiesin, w nieco powiększonym i podzielonym na komory - ponad 85%. Oczywiście poprawia się też biologiczna jakość ścieków.

Osadnik gnilny - podział na komory

Najpopularniejsze i najtańsze są osadniki jednokomorowe.

Jednak zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest ich podział na komory lub zastosowanie kilku zbiorników:

• 2 komory, proporcje 2/3 + 1/3;
• 3 komory, proporcje 1/2 + 1/4 + 1/4.

Mogłoby się wydawać, że szczególnie podział małych zbiorników na komory jest nieuzasadniony, lepiej już kupić jeden, wyraźnie większy. Niestety nic bardziej błędnego. Jeden duży zasobnik jest zdecydowanie gorszy, niż trzy o takiej samej łącznej pojemności. Podstawową zaletą podziału jest stabilizacja poziomu zanieczyszczeń w ściekach już opuszczających osadnik.

Żeby ukazać, jak działa podział zbiorników na komory w osadniku gnilnym, posłużmy się przykładem. Zakładamy, że:

• całkowita pojemność osadnika to 8 m3, czyli 8000 litrów;
• jednorazowa porcja wprowadzanych świeżych ścieków wynosi 100 l, tyle samo musi w tym czasie opuścić osadnik;
• stężenie zanieczyszczeń w całej komorze jest równomierne (to uproszczenie).

W pojedynczej dużej komorze, stężenie świeżych ścieków po wymieszaniu wyniesie: 100 : 8000 = 1/80

A teraz osadnik podzielony na 3 komory 4 + 2 + 2 m3.

Stężenie będzie maleć skokowo: (100 : 4000) × (100 : 2000) × (100 : 2000) = 1/40 × 1/20 × 1/20 = 1/16 000

Jak widać różnica jest ogromna. I co najważniejsze, w drugim przypadku stężenie zanieczyszczeń w ściekach w pierwszej komorze ma nieporównywalnie mniejszy wpływ na skład ścieków opuszczających osadnik gnilny.

Zastosowanie biopreparatów

Na rynku dostępnych jest co najmniej kilka środków zawierających bakterie przyspieszające rozkład substancji zawartych w ściekach. Ich aplikacja to zaszczepienie w osadniku wyselekcjonowanych kultur bakterii, dla których pożywką są substancje organiczne zawarte w ściekach. Trudno coś powiedzieć o ich skuteczności, bo nie prowadzono wiarygodnych badań tego rodzaju. Jednak z czysto praktycznego punktu widzenia warto je wykorzystać, bo eliminują przykry zapach. Są przy tym stosunkowo tanie.

Uwaga! Na bakterie szkodliwie działają agresywne środki czyszczące oraz detergenty w dużym stężeniu.

Redaktor: Jarosław Antkiewicz