- Jakie są rodzaje konstrukcji dachowych w budownictwie jednorodzinnym?
- Czym są prefabrykowane konstrukcje dachowe tzw. dźwigary?
- Jakie powinno być drewno na konstrukcję dachową?
- Wskazówki do montażu więźby dachowej
Ciesielskie konstrukcje dachowe
Każdy projekt architektoniczno-budowlany zawiera dokładny opis konstrukcji dachowej, a ewentualne jej zmiany, dotyczące, np. innego rozstawienia czy przekroju elementów konstrukcyjnych, powinny być skonsultowane z projektantem.
Typowe rodzaje układu konstrukcyjnego więźby, zwane też ustrojem dachowym, zależą głównie od rozpiętości i kształtu dachu. W praktyce najczęściej występują w układzie krokwiowo-jętkowym oraz płatwiowo-kleszczowym. Ich dostosowanie i montaż przeprowadza się w całości na placu budowy, stosując tradycyjne ciesielskie technologie montażu, ale często z użyciem nowoczesnych elementów złącznych, co ułatwia pracę i zapewnia większą stabilność połączeń.
- Konstrukcja krokwiowo-jętkowa stosowana jest przy rozpiętościach do 6-8 m i charakteryzuje się brakiem podpór pośrednich. Cała konstrukcja spoczywa na belkach - murłatach - zakotwionych na wierzchu ścian zewnętrznych domu. Taki ustrój pozwala na swobodne zagospodarowanie przestrzeni pod dachem, a jętka spinająca krokwie może pełnić jednocześnie funkcję konstrukcji nośnej dla sufitu najwyższej kondygnacji.
Poszczególne wiązary składają się z połączonych w pary krokwi i spinającej je jętki, będącej pośrednią podporą dla krokwi, przez co zwiększa się ich nośność i zabezpiecza przed rozsunięciem na murłatach. - Konstrukcja płatwiowo-kleszczowa pozwala na przykrycie budynku o większej rozpiętości, ale wymaga ustawienia dodatkowych podpór w postaci słupów lub ścianek. Na nich spoczywają tzw. płatwie, czyli belki stanowiące dodatkowe podparcie dla krokwi. Słupy, zwane stolcami, usztywniane są w kierunku wzdłużnym skośnie montowanymi mieczami, a stabilność poprzeczną zapewniają tzw. kleszcze - poziome deski łączące przeciwległe krokwie i słupy.
Zależnie od rozpiętości stropu, konstrukcja wsporcza może być budowana z dwoma, trzema, a nawet czterema rzędami stolców. Jednak dodatkowe podpory ograniczają swobodę rozplanowania wnętrz i wymagają zagwarantowania dostatecznej wytrzymałości stropu w miejscu ich ustawienia. Jest to szczególnie istotne przy stawianiu więźby na stropach z ażurowym, konstrukcyjnym wypełnieniem, np. popularnych terriwach.
W praktyce oba podstawowe ustroje dachu mogą występować na jednym budynku, zwłaszcza, gdy jego kształt ma bardziej skomplikowaną formę.
Prefabrykowane konstrukcje dachowe - dźwigary
Tradycyjne konstrukcje ciesielskie coraz częściej zastępowane są przez fabrycznie przygotowane elementy dachowe w postaci wiązarów - nazywanych też dźwigarami - najczęściej o konstrukcji kratownicowej, które ustawia się przy użyciu dźwigu na podporach i odpowiednio mocuje.
W domach jednorodzinnych wykorzystywane są głównie przy budowie dachu nad poddaszem niemieszkalnym, gdyż rozmieszczenie ich elementów nośnych utrudnia często racjonalne zagospodarowanie strychu. Budowane są z użyciem różnych materiałów drzewnych - drewna litego, klejonego, sklejki czy płyt OSB, a ich konstrukcja jest precyzyjnie obliczana z dostosowaniem do konkretnych warunków użytkowania i przewidywanych obciążeń. Istotnym elementem są też zastosowane rodzaje połączeń, wykonywane najczęściej z użyciem różnorodnych stalowych złączy ciesielskich.
Drewno na konstrukcję dachową
Większość konstrukcji dachowych budowana jest z tarcicy iglastej - sosny lub świerku w formie desek, łat, bali, krawędziaków czy belek. Drewno nie jest materiałem jednorodnym i często posiada wady wpływające istotnie na jego wytrzymałość. Dlatego do zastosowań konstrukcyjnych musi odpowiadać klasie wytrzymałościowej określonej w projekcie.
W praktyce większość drewna - używanego w budownictwie indywidualnym - nie jest jednak klasyfikowana wytrzymałościowo i warto przy jego zakupie skorzystać z pomocy doświadczonego cieśli, który oceni, czy oferowane drewno odpowiada wymaganiom.
Tarcica musi być wysuszona (wilgotność poniżej 20%) oraz zaimpregnowana, najlepiej metodą ciśnieniową. Krokwie i belki powinny być nieco dłuższe, niż wynika to z zestawienia, co pozwoli na dopasowanie ich do rzeczywistych wymiarów.
Więźbę dachową można też zamówić w specjalistycznej firmie, która po zmierzeniu budynku przygotuje gotowe, przycięte na wymiar i ostrugane elementy. Takie rozwiązanie przyspiesza montaż dachu, a przygotowane fabrycznie materiały zapewniają dokładność wykonania i wysoką trwałość konstrukcji.
Montaż więźby dachowej - wskazówki
Montażem więźby zajmują się z reguły wyspecjalizowane ekipy. Przygotowanie elementów wykonuje się na poziomie ziemi, wykorzystując zbity z desek szablon, co ułatwia utworzenie powtarzalnych wiązarów.
W różnych częściach Polski przyjęły się regionalne sposoby wykonywania złączy ciesielskich, ale coraz częściej wykorzystuje się stalowe łączniki - ułatwiające tworzenie połączeń i poprawiające ich wytrzymałość.
Ze względu na dużą pracochłonność, raczej nie praktykuje się już klasycznych połączeń na „jaskółczy ogon” czy zwidlenie. Trzeba jednak pamiętać, że łączniki nie stanowią elementu całkowicie przenoszącego obciążenia i jedynie stabilizują złącze, a siły przenoszone są przez bezpośredni styk drewnianych elementów.
Przy montażu więźby dachowej dość często popełniane są błędy, które mogą wpływać na trwałość, stabilność i bezpieczeństwo użytkowania.
Złącza drewnianych elementów konstrukcji dachowej powinny przylegać do siebie na całej powierzchni styku. Mała powierzchnia styku może doprowadzić do rozszczepienia się jednego z elementów wzdłuż włókien drewna lub deformacji więźby pod obciążeniem. W przypadku złego dopasowania złącza należy wstawić klinową podkładkę wyrównującą. Zastosowanie w takich sytuacjach złączek ciesielskich nie poprawi wytrzymałości połączenia, gdyż siły przenoszone przez gwoździe mogą nie wystarczyć do jego ustabilizowania.
Elementów konstrukcji dachowej nie wolno opierać na kominie ze względów ochrony przeciwpożarowej i stabilności więźby. Przepisy wymagają odsunięcia odkrytych, łatwopalnych elementów konstrukcyjnych (drewna) od kanału wnętrza dymowego lub spalinowego na odległość co najmniej 30 cm. Odstęp ten można zmniejszyć do 15 cm, jeśli drewno pokryte zostanie osłoną z tynku na siatce lub płytami gipsowo-kartonowymi o grubości 2,5 cm. W przypadku kominów prefabrykowanych z izolacją termiczną odstęp od palnych elementów określa dokumentacja techniczna wyrobu.
Kominy i kanały wentylacyjne powinny stanąć jeszcze przed wykonaniem więźby dachowej - przynajmniej do wysokości połaci. Uchroni to od problemów, gdy później stawiany komin „trafia” w konstrukcję dachową i konieczna będzie jej przeróbka.
W miejscach, gdzie będą montowane okna dachowe, krokwie powinny być rozstawione odpowiednio do szerokości planowanych okien. W przypadku znacznych różnic wymiarowych w tych miejscach wykonuje się tzw. wymian lub wstawia dodatkowe poprzeczki.
Jeśli konstrukcja dachowa opiera się na słupach spoczywających na stropie, to w miejscach ich ustawienia podłoże musi być odpowiednio mocne. Nie można ich dowolnie przestawiać, a w razie zmiany, konieczne będzie sprawdzenie przez konstruktora wytrzymałości stropu i ewentualne zaprojektowanie niezbędnego wzmocnienia. Również wyeliminowanie słupa wymaga konsultacji z konstruktorem, który sprawdzi, czy podpierana płatew może być zastąpiona, np. przez belkę stalową o większej wytrzymałości.
Podczas mocowania murłaty do wieńca należy tak rozmieścić kotwy, aby nie kolidowały one z przebiegiem krokwi. Jeśli krokiew trafi w miejsce zamocowania, trudno będzie wykonać prawidłowe połączenie.
Więźby dachowej bez ołatowania nie można pozostawić na dłuższy czas, gdyż grozi to jej zniszczeniem w przypadku wystąpienia silnego wiatru. Minimalnym zabezpieczeniem będzie przybicie tzw. wiatrownic - skośnie ustawionych desek łączących wszystkie krokwie.
Auor: Redakcja BudujemyDom
Opracowanie: Martyna Nowak-Ciupa
fot. otwierająca: Tomasz Rybarczyk
Dodaj komentarz